Anksiyete bozukluklarının 5 ortak özelliği nedir?
Kaygı sorunlarını birçok farklı isimle adlandırıldığını, bu sorunların birçok farklı türü olduğunu görmüşsündür.
Bunların sayısı fazla gibi olsa da açıkçası birçoğu ortak özelliklere sahip.
Bu yazıda kaygı sorunlarının 5 ortak özelliğini anlattım.
Bu ortak özellikleri öğrenerek hem kendini hem de yakınındaki birisini daha iyi değerlendirebilirsin.
Bu ortak özellikleri KAYGI formülü üzerinden anlatabilirim.
1. Kaygılanılacak Bir Tehdit Algısı
2. A________________________
3. Y________________________
4. G________________________
5. I_________________________
KAYGI formülünün ilk unsuru; kaygılanılacak bir tehdit algısıdır.
Bu tehdit fiziksel sağlığınla, zihinsel sağlığınla, ilişkilerinle, geleceğinle, kariyerinle, mesleğinle alakalı olabilir.
Kaygı sorunlarında hayatının birçok farklı alanına dokunan bir tehdit unsurunun olması gerekiyor.
1. K________________________
2. Abartılan Olasılık ve Başa Çıkma Gücünün Düşük Görülmesi
3. Y________________________
4. G________________________
5. I_________________________
KAYGI formülünün 2. unsuru; abartılan olasılık ve başa çıkma gücünün düşük görülmesidir.
Yüksek olasılıkla, abartılı bir şekilde hissettiğin korkuların başına gelirse bunlarla başa çıkamayacağını ve ortada kalacağını düşünürsün.
Bunlar da sürekli en kötü senaryoları düşünürsün.
Sürekli tetikte olma hali vardır.
Abartılı ruh hali hayatını önemli ölçüde de etkiler.
Bunu bir nevi çok hassas olan alarm sistemine benzetebiliriz.
Eskiden arabalarda alarmlar vardı, o alarmlar da yan taraftan gürültülü bir kamyon geçtiğinde hemen çalardı.
Hatta çok rahatsız edici bir ses çıkarırdı.
O alarmların hassaslığı gibi düşünebilirsin.
Eğer kaygı sorunun varsa bu abartılan olasılıkları, başa çıkma gücünün yetersizliğini o kadar ön planda yaşarsın ki fazla tetik halindesindir.
1. K________________________
2. A________________________
3. Yaşam Kalitenin Kısıtlanması
4. G________________________
5. I_________________________
KAYGI formülünün 3. unsuru; yaşam kalitenin kısıtlanmasıdır.
Kaygı sorunları dikkatini, konsantrasyonunu etkiler.
Genel anlamda bir yorgunluk hali uyandırabilir.
Hatta bu sorunlar devam ettikçe depresif duyguları beraberinde getirebilir.
Uyku sorunları yaşayabilirsin çünkü o kaygı hali rahat bir şekilde uykuya dalmanı güçleştirir ve seni gün boyunca da yorar.
Bunun dışında sinirlilik sorunlarına neden olabilir.
Tahammül seviyeni düşürebilir.
Belirli sorumluluklarını yerine getirmekte zorlanabilirsin.
Tüm bunlarla birlikte de özgüveninde düşmeler olabilir.
Yaşam kalitene neden bu kadar etki ediyor?
Bunu arabayı boş viteste tutarken gaza basmaya benzetebiliriz.
Gaza basıyorsun, motor sürekli hareket halinde ve yüksek devirde çalışıyor ama bu aslında senin hayatına pozitif anlamda etkilemiyor.
Aslında o motor boşa çalışıyor.
Motor boşa çalıştıkça da o motorun sana sağlayabileceği pozitif faydaları yaşayamıyorsun, sadece kendini yormuş oluyorsun.
Bu da tabiki yaşam kaliteni önemli ölçüde düşürebiliyor.
1. K________________________
2. A________________________
3. Y________________________
4. Gerçekçi Olmayan Önlemler Almak ve Kaçınmak
5. I_________________________
KAYGI formülünün 4. unsuru; gerçekçi olmayan önlemler almak ve kaçınmaktır.
Korktuğun şeyi çok ciddiye alıp ön planda tutarsın ve gerçekçi olmayan bir şekilde bunlarla başa çıkmaya çalışırsın.
Panik Atak yazı dizisinde bunu detaylı bir şekilde anlattım.
Ortada aslında panikleyecek bir şeyin ve sağlığınla alakalı bir sorun olmamasına rağmen sanki kalp krizi geçirme riskin varmış gibi düşünüp daha yavaş hareket etmeye başlarsın.
Belki spor yapmamaya başlarsın, kendini yormamaya çalışırsın.
Halbuki dotorun sana böyle bir şey söylememiştir ama sen “Olsun ben yine dikkat edeyim. Kalp atış hızımı yükseltecek şeyler yapmayayım.” diye düşünmeye başlarsın.
O zaman gerçekçi olmayan belli önlemler alırsın.
Ya da mesela;
Dışarıya çok fazla çıkmayayım. Dışarıda kalp krizi geçirirsem birisi bana yardım edemez. Yakınlarımın yanında olmam gerekiyor. şeklinde kaçınmalar içine girmek de kaygı sorunlarının önemli bir unsurudur.
1. K________________________
2. A________________________
3. Y________________________
4. G_________________________
5. Israrcı Bedensel Hisler
KAYGI formülünün 5. unsuru; ısrarcı bedensel hislerdir.
Çarpıntı, terleme, titreme, karın ağrısı, yorgunluk hissi, kaslarda gerginlik, baş ağrısı gibi hisleri ısrarcı bir şekilde yaşarsın.
Belki uzun bir süre yaşayabilirsin.
Özellikle de seni kaygılandıran durumlarla karşılaştığında, bunlar üzerinde kafa yorduğunda, bilinçdışı düzeyde bunlar tetiklendiğinde bu ısrarcı bedensel hisleri yaşarsın.
Buraya kadar anlattığım noktaları, anksiyete bozukluğu tanı kriterleri gibi düşünme çünkü tanı koyma kriterlerini anlatmam için biraz daha detaya girmem gerekir.
Açıkçası pek anlamlı da olmaz; tanı koymayı bir ruh sağlığı uzmanı yapar.
Anlattığım noktaları kafanda bir fikir oluşması açısından, yaşadığın durumu daha iyi analiz etme ve “Acaba ciddiye almam gerekiyor mu? Bu konuda bir adım atmam lazım mı?” soruları için de fikir oluşması açısından paylaşmak istedim.
Kaygı sorunlarıyla alakalı aklına takılan başka anlatmamı istediğin noktaları aşağıdaki yorumlar kısmına yazabilirsin.
Tekrar görüşmek üzere,
Uzm. Psk. Cem Gümüş
