EMDR İle Erken Dönem (0-3 yaş) Yetişkin Travma Çalışması

Şu andaki olumsuz hislerimin nedenlerinin çok gerilere dayandığını hissediyorum ancak hiç bir şey hatırlamıyorum, bu yüzden de bu konuda ne yapacağımı bilmiyorum

Annem bana hamileyken kendi hayatında olumsuz şeyler yaşıyormuş, zor bir hamilelik dönemi geçirmiş

Bebeklik ve küçük çocukluk dönemimde problemli bir ortamda büyümüşüm

Problemlerimin nedenlerini biliyorum, çözüme yönelik adımlar atıyorum ve bunlar işe de yarıyor. Ancak yine de bedenimde hissettiğim rahatsızlık ve huzursuzluk hissi bir türlü dinmiyor. Bu his sanki ben doğduğumdan beri varmış gibi geliyor

Yaşadığımız olumsuz deneyimler hayata bakış açımızı, duygularımızı, bedensel hislerimizi ve davranışlarımızı doğrudan etkilemektedir. Bu deneyimleri özellikle de 0-3 yaşları arasında, yani yaşamımızın ilk yıllarında yaşadığımızda hayatımıza bu etkilerle başlamış oluyoruz.

Bu yaş döneminde kişi tamamen aileye bağımlıdır. Psikolojik olarak kendini koruma becerisi henüz gelişmemiştir. Yaşanan olumsuzluklar psikolojik gelişimi doğrudan olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, psikolojik gelişimimiz açısından 0-3 yaşları arası hayatımızın en önemli dönemi olarak kabul edilmektedir.

Aşağıdaki listede yaşamın erken dönemlerinde yaşanan ve sonraki hayatı olumsuz olarak etkileyebilecek çeşitli durumlardan bazıları yer almaktadır:

0-3 yaş döneminde yaşanan olumsuz deneyimler

• Planlanmayan hamilelikle dünyaya gelmek
• Doğum öncesi annenin travmatik bir olay geçirmesi (örneğin, araba kazası)
• Problemli hamilelik ya da doğum
• Erken doğum
• Evlat verilme ya da yurt ortamında büyüme
• Birçok kez yer değiştirme nedeniyle uzun bir süre sabit bir yaşam düzeninin kurulamaması
• Annenin doğum öncesi, sırası ya da sonrasında çeşitli nedenlerden dolayı fiziksel ve psikolojik stres yaşaması
• Babanın kronik stres yaşaması ya da yokluğu
• Gelişim problemi yaşamak
• Erken cerrahi müdahaleler ya da hastaneye yatışlar, erken tıbbi hastalıklar
• Görünüm kusurları (örneğin, yarık dudak)
• Kötü muameleye maruz kalmak, istismar, ihmal edilmek, yeterince ilgilenilmemek
• Erken yaştaki kayıplar

Erken dönemde yaşanan travma ya da travmalar çocukluktan itibaren yaşamın ilerleyen yıllarında da birçok farklı türde problemin temelini oluşturmaktadır. Bunlardan bazıları:

0-3 yaş döneminde yaşanan olumsuz deneyimlerin olası etkileri

• Kronik depresyon
• Kaygı problemleri
• Öfke kontrolü problemleri
• Tekrarlayıcı, nedeni bilinemeyen duygusal sıkıntı
• Tıbbi nedenlere bağlı olmayan belirgin bedensel yakınmalar
• Uyku bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Geçmişteki zaman dilimlerini hatırlayamamak
• Kronik baş ağrısı
• Alkol problemleri
• Gündüz rüyaları, kopma anları yaşamak, hayal dünyasına dalmak
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Çocuklukta bağlanma bozukluğu

Yukarıda gördüğünüz gibi erken dönemde yaşanan olumsuz deneyimler hayatınızı birçok yönden etkileyebilmektedir. Geçmişi doğrudan değiştirmek tabi ki mümkün değildir ancak özel bir şekilde ele alıp şimdiki hayatınızı olumsuz yönde etkilememesi sağlanabilmektedir. Bunun için ‘EMDR’ denilen bir yöntemin özelleştirilmiş bir uygulaması kullanılabilmektedir.

‘Geçmiş yüklerinizden kurtulmanın yolu’ adlı makalemde EMDR yönteminden bahsetmiştim. Standart EMDR yöntemi geçmiş travmalar üzerinde oldukça etkili bir yöntem olmasına karşın aşağıdaki nedenlerden dolayı 0-3 yaş arasındaki travmalar üzerinde çalışma konusunda yetersiz kalmaktadır.

Standart yöntemlerle 0-3 yaş dönemini çalışmanın zorlukları

1. Standart EMDR’yi uygulayabilmek için üzerinde çalışılacak bir anı ya da resim gereklidir ancak yaşamın ilk yıllarındaki anılar bilinç düzeyinde olmadığından dolayı neredeyse hiç hatırlanamamaktadır
2. Standart EMDR ile kişi erken dönem anılarına ulaştığında buna uygun özel bir hazırlık yapılmadığından dolayı kendisini bunalmış hissedebilir
3. Erken dönem travmaları çalışırken kişi o döneme benzer bir his içinde hareket etme ihtiyacı duyar. Bu yüzden sadece konuşma yoluyla bilinçli düşünme yetersiz kalmaktadır.
4. Bebeklik döneminde bağlanma ve ilişki çok önemli olduğundan, erken dönem anıları çalışırken danışanın terapistinin ilgili ve şevkatli bir yaklaşımı olduğunu hissetmesini sağlayacak bazı düzenlemeler yapmak gereklidir
5. Erken dönem deneyimleri açık şekilde hatırlanan anılardan ziyade çeşitli anlık hislerle alakalı olduğundan dolayı bu hisleri incelikle yakalayıp özel şekilde değerlendirmek gerekir.

0-3 yaş dönemi gelişim açısından bu kadar önemli olmasına rağmen standart EMDR yöntemiyle bu önemli dönem doğrudan çalışılamamaktaydı. Bu noktada son yıllardaki önemli bir gelişme Katie O’Shea ve Sandra Paulsen tarafından ‘Erken Dönem EMDR Protokolünün’ geliştirilerek standart EMDR yöntemini 0-3 yaşları arasındaki olumsuz deneyimlerde kullanabilir hale getirmek olmuştur.

Bu yöntem sayesinde duygusal dengeye, genel rahatlık hissine ve kişinin duyguları ile daha barışık olmasına yardımcı olunmaktadır. Özellikle de:

• Herşeyin bilincinde olmasına rağmen ‘temelden kaynaklanan birşeyler’ nedeniyle iç huzurunu bir türlü yakalayamamaktan yakınan,
• Annesiyle (ya da kendisine erken dönemde bakıcılık yapmış kişiyle) duygusal bağlılık problemleri yaşayan,
• Kronik olarak değersizlik hissine sahip,
• İlişkilerinde güven problemleri yaşamaktan bir türlü kurtulamayan,
• 0-3 yaş döneminde olumsuz ve huzursuz bir ortamda yetişmiş kişiler bu çalışmadan daha çok fayda sağlamaktadırlar.

‘Erken Dönem EMDR Çalışması’ 4 ana aşamadan oluşmaktadır:

Bu aşamalar çalışmanın temeli hakkında fikir vermek amacıyla sadece ana hatları göstermektedir. Kişinin durumuna özel olarak birçok farklı strateji ve yöntem çalışmaya eklenmektedir.

1. Aşama: Sadece erken dönem yaşantılarına odaklanabilmek için ‘henüz üzerinde durulmayacak’ ya da ‘masa üzerinde yer işgal eden’ tüm anıları bir kenarda tutabilme becerisini geliştirmek.
2. Aşama: Çalışmalarda rahat hissedebilmek için güvenli ve rahat bir ruh haline istenildiği zaman girebilme becerisini güçlendirmek. İlk iki aşama sizin aktif bir şekilde pratik yapmanızı gerektirmektedir.
3. Aşama: En gizemli aşama olan, duygusal devrelerin yollarını açmaktır. Herbirimizin doğuştan getirdiği çeşitli duygusal devrelerimiz vardır. Bu devreler erken yaşlardaki deneyimlerle birlikte tıkanıklıklara maruz kaldığında duygular olması gerektiği şekilde yaşanamayabilmektedir. İşte bu tıkanıklıklar açıldığında duygusal sistem taşıdığı bilgileri daha akıcı bir şekilde ihtiyaca uygun olarak iletebilmektedir. Bu aşamada uygulanacak yöntemler bu devreler üzerinde doğrudan etki edebilmeyi sağlayabilmektedir.
4. Aşama: Buraya kadar olan hazırlık çalışmalarından sonra asıl çalışma olan erken dönemdeki travmaların etkilerini temizlemeye başlanır. Bu aşama anne karnında döllenme döneminden başlayarak doğum ve sonraki ilk yıllar şeklinde zaman dilimleri halinde ilerlenerek yapılır. Bu zaman dilimleri kişiye özel şekilde, ‘ağacın kökleri izlenerek’ duruma göre farklı bölümler halinde de ele alınabilmektedir. İlgili zaman dilimlerindeki travmaların etkilerini temizleme çalışması bedensel-farkında olunmayan hafıza üzerinde ya da bilinçli anılar üzerinde yapılabilmektedir.