EMDR terapisi, başta travma ve kaygı sorunları olmak üzere birçok sorunun çözümlenmesinde faydalı olduğu görülen özel bir terapi yaklaşımıdır.
EMDR yönteminin ilginç bir uygulama prosedürü vardır. Bu bölümde EMDR’nin uygulama prosedürünü, EMDR aşamalarını kafanda şekillenmesi açısından anlatmaya çalışacağım.
EMDR yöntemi özel bir uygulama, bir işlemdir. Akıl verme, danışmanlık verme gibi bir şey değildir. Terapi içinde bunlar da yapılabilir belki ama esasında EMDR yöntemi özel bir işlemdir.
Bir nevi psikolojik cerrahi diyebiliriz.
Cerrahi operasyonların aşamaları vardır.
Doktora gittiğinde öncelikle sorunun değerlendirilir.
Sonra bununla alakalı belli testler yapılır.
Daha sonra sorunun analiz edilir ve kaynağı ortaya çıkar.
Ameliyat tarihi planlanır.
Ameliyata uygunluk açısından yine bazı testler yapılır.
Ameliyat steril bir ortamda gerçekleştirilir ve bir anestezi altında yapılır.
Daha sonrasında da yarana pansuman yapılma ve toparlanma sürecin olur.
Sonra da bir takip sürecin olur.
EMDR terapisinde de işte buna benzer diyebileceğimiz belirli aşamalar vardır.
Bu bölümde genel olarak EMDR aşamalarını paylaşacağım.
EMDR Terapisinin 3 Aşaması
EMDR terapisinde zamanı 3’e bölerek çalışıyoruz.
Geçmiş-Şimdi-Gelecek
Yaşadığın bir problemi düşün. Örneğin, depresif duygular içine girdiğin bir problem olabilir, kaygılandığın bir durum olabilir ya da öfke, üzüntü gibi duyguları yaşadığın tarzda bir olay olabilir.
Bu problemleri şimdiki zamanda yaşıyorsun.
Şimdiki zamanda yaşadığın sorunların gelecekte de olmasını istemiyorsun.
Bunun için de terapi desteği almak istiyorsun.
Tabi ki bu sorunlar birden ortaya çıkmadı.
Bu sorunların geçmişle alakalı belli bağları var.
Geçmişte yaşadığın travmalar, olumsuz olaylar, öğrendiğin bazı düşünce-davranış kalıpları nedeniyle şimdiki zamanda belirli sorunlar yaşıyorsun ve bu sorunlar da gelecekte de devam edecek gibi görünüyor.
Bu yüzden de özellikle geçmişten gelen etkenlerle alakalı doğru bir analiz yapmak, olayları işleyip, sindirip, gerekli dersleri çıkarmak ve böylece şimdiki zaman ve gelecekte daha sağlıklı, esnek bir şekilde hareket edebiliyor olmak gerekir.
Geçmişteki belli yüklerden kurtulmaya başladıkça şimdiki zamanı, anı daha dolu dolu yaşayabilir ve gelecekte de karşılaşabileceğin durumlara karşı daha esnek, daha rahat, daha güçlü bir şekilde hareket etme şansın olabilir. EMDR genel olarak böyle bir prensibe dayanır.
EMDR yöntemindeki bu 3 aşamalı zamanı biz EMDR içinde 8 basamaklı bir yol ile ele alıyoruz.
Ama bu 8 basamaklı prosedür teknik ayrıntılar içerdiğinden dolayı bu bölümde 4 basamağa indirerek anlatacağım.
1.Değerlendirme
2.Hazırlık
3.EMDR Uygulaması
4.Geri Bildirim
Bu 4 basamağı hem her bir terapi seansında hem de terapinin bütününü planlarken kullanabiliyoruz.
1. Basamak: Değerlendirme
EMDR terapisinde sorunlarını çözme konusunda birlikte yola çıkarken nasıl bir yola çıktığımızı, bu yolda nelerle karşılaşabileceğimizi önceden aşağı yukarı tahmin edebilmemiz gerekiyor.
Nasıl ki bir pilot A noktasından B noktasına gitme konusunda öncelikle hava durumunu kontrol etmek gibi şartların uygunluğuna göre bir planlama yaparsa bizim için de aynı durum geçerlidir.
Çıkacağımız yolda nelerle karşılabileceğimizi ve hedefimizi belirlemeye yönelik bir değerlendirme sürecine ihtiyaç duyarız.
EMDR terapisinin ilk 1-2 seansı bu değerlendirmeyle geçer. Seni ve sorununu yakından tanımaya çalışırız.
Sıkıntılarının neler olduğu,
Nasıl başladığı,
Hangi olumsuz deneyimlerle ilişkili olduğu,
Hangi tür durumlarda tetiklendiği,
Sorunu devam ettiren şartların, stres faktörlerinin neler olduğu,
Sorunların dışındaki yaşamının, ilişkilerinin, aile yaşamının nasıl olduğu,
Mesleki hayatının, çocukluk döneminin, sosyal ilişkilerinin nasıl olduğu,
Güçlü-pozitif taraflarının neler olduğu,
Gündelik hayatının nasıl olduğu,
Terapiden beklentilerinin neler olduğu
gibi birçok noktayı bu değerlendirme seansında ele alıp işliyoruz.
Seni ve sorunlarını tanıdıktan ve terapi hedeflerini netleştirdikten sonra 2. basamağa geçiyoruz.
2. Basamak: Hazırlık
EMDR yönteminde hazırlık basamağının amacı, EMDR yöntemini uygulayabilir hale gelmektir.
Senin EMDR yöntemini en verimli ve etkili şekilde uygulayabilecek halde hazır olmanı sağlayabilmek için üzerinde durduğumuz ve yaptığımız birçok şey oluyor.
Bu da yaklaşık 1-2 seanslık bir süreyi kapsar.
EMDR terapisi travmaların işlenerek geride bırakılmasına dayanan bir yöntemdir. Şu andaki sıkıntılarının temelinde geçmişteki işlenmemiş hatta çoğu zaman bastırılan tarzda olayların olduğu teorisine dayanır.
Dolayısıyla da EMDR terapisindeki geçmiş zaman aşamasında şu anki sorunlarla bağlantılı olan bazı olumsuz deneyimlere odaklanarak belli taşları kaldırıp altına bakarız.
Bu yüzden muhtemelen bastırmış olduğun, üzerinde çok fazla düşünmediğin tarzdaki durumlara geri dönüp onlara bakıyoruz.
Bu çok eğlenceli bir iş olmayabiliyor. Bazı durumlarda bunaltıcı da olabiliyor. Dolayısıyla bu bunalma halini minimuma indirebilmek için bazı özel hazırlık yöntemlerini uygularız.
Böylece bu travmalara daha kolay ve daha tolere edilebilir bir şekilde bakabilme şansımız oluyor.
Zaten sen de bu travmaları geride bırakabilmek için, sorunlarını artık çözümleyebilmek için böyle bir sürece giriyorsun. Bu sürece girdiğinde normalde sana rahatsızlık veren, seni bunaltan konuları ele alıp işlememiz gerekebiliyor çünkü diğer türlü hareket etmenin bir sonu olmadığını zaten sen de biliyorsun.
Düşünmemeye, geride bırakmaya çalıştıkça aslında olumsuz deneyimler geride kalmıyor. Bilinçdışında işlenmemiş halde kayıtlı olmaya devam ediyor. Bu da mevcut sorunların sürmesine neden oluyor. İşlenmemiş deneyimler bir şekilde hayatını yönlendirmeye ve etkilemeye devam ediyor.
Tabi ki güzel bir niyetin, olumlu bir motivasyonun olsa da bu sürece girdiğinde belli olaylarla yüzleşiyor olmak, bu sorunlar üzerinde kafa yormak yorucu olabilir.
Dolayısıyla bu konuda içini rahatlatmak için bazı gevşeme, rahatlatma yöntemlerini ele alıyoruz.
Bunun dışında EMDR yönteminin hazırlık aşamasında; seanslar nasıl yürütülüyor, seansların yapısı, mantığı nedir gibi konuları da ele alıyoruz çünkü EMDR ilginç bir terapi yöntemi olduğundan ilk başta garip gelebilecek belli prosedürleri var.
Bunların kafana yatması ve içine sinmesi çok önemlidir. Bu hazırlık sürecini bir nevi bir oryantasyon süreci gibi düşünebiliriz.
Genelde 1-2 seansta bu hazırlık aşamasını tamamlayabiliyoruz ama çok fazla bastırdığın ya da seni bunaltan olaylar varsa ve bu olaylara hemen girmeyi çok rahat bulmuyorsan EMDR yöntemini hemen uygulamaya başlamaya hazır olmayabilirsin. Belki de anlatmadığın ve hatırlamak dahi istemediğin tarzda olaylar da olabilir.
O zaman hazırlık aşamasını biraz daha geniş bir zamana yayabiliyoruz.
Çünkü hazırlık aşamasında genel yaşam kalitene de odaklanıyoruz.
Eğer güncel hayatında sana çok fazla stres veren ve geçmişe odaklanmanı engelleyen rahatsız edici sorunlar varsa, o zaman güncel sorunlarına yönelik özel bir çalışma yapmak gerekebiliyor.
Bu ne anlama geliyor?
O zaman o travma konusunu bir süre kenarda tutup, erteleyip, güncel yaşadığın durumlarla alakalı çalışmalar yapmak gerekebilir. EMDR’de kaynak geliştirme dediğimiz buna yönelik bazı yöntemler vardır. Bu yöntemler bu gibi durumlarda faydalı olabiliyor.
Dolayısıyla öncelikle genel sıkıntı halinin biraz daha rahatlayabilmesini sağlamak bu hazırlık basamağının önemli bir amacıdır.
Bunların dışında hazırlık aşamasında, çift taraflı uyaranın mantığı, EMDR terapisinin aşamaları, tolerans penceresi modeli gibi noktalar üzerinde de dururuz.
Böylece EMDR terapisinin oryantasyon aşamasını tamamlarız. Bundan sonra da EMDR uygulamasına geçeriz.
3. Basamak: EMDR Uygulaması
EMDR uygulamasına yönelik daha geniş bilgiler verdiğim ayrı bir yazı var.
O yazıyı okuyabilirsin.
4. Basamak: Geri Bildirim
EMDR yönteminin 4. basamağında:
EMDR seansı ile birlikte farkına vardığın noktalar,
Senin için önemli olan noktalar,
Bu seanstan öğrendiklerin,
Bundan sonrası için eksik kalan noktaların neler olduğu
konularını konuştuğumuz bir seans yaparız.
Böylece bundan sonraki süreçte de üzerinde durulabilecek noktalar konusunda hazırlık yapma şansımız olur.
Aynı zamanda geri bildirim seanslarıyla birlikte seanslarda fark ettiğin noktaları nasıl uygulamaya dökebileceğini, hayata nasıl geçirebileceğini, şimdiki ve gelecek zamanda bunlara nasıl hayat verebileceğini konuşma fırsatımız da oluyor.
EMDR yönteminde 3 zamanla birden hareket ettiğimizden bahsetmiştim.
Geçmiş-Şimdi-Gelecek
Öncelikle EMDR terapisinde şimdiki zaman ile bağlantıları olan geçmiş yaşantılara odaklanılıyor. Daha sonra da şimdiki zamana ve geleceğe odaklanılıyor.
Terapide en çok zaman ayırdığımız kısım geçmiş yaşantıların işlenmesidir çünkü asıl kaynaklık eden olumsuz yaşantılar işlendiğinde şimdiki zaman ve gelecekle alakalı noktalar çoğu zaman kendiliğinden hızlı bir şekilde işlenebilmektedir.
Buraya kadar anlattığım aşamaların EMDR yönteminin en standart ve en yalın haliyle uygulanma şekli olduğunu söyleyebilirim.
Bunun dışında farklı türde uygulamalar, protokoller, kaynak geliştirme çalışmaları dediğimiz özel yöntemler de var.
Bunlar kişinin durumuna göre, mevcut koşullara ve sorun türüne göre düzenlenebiliyor. Örneğin, odak noktaları değiştirilebiliyor.
Sonuç olarak, EMDR terapisi sadece bir yöntem değil, bir terapi yaklaşımıdır.
Dolayısıyla da gelen kişinin fayda sağlayabileceği ne varsa, buna yönelik eklemeler, güncellemeler yapılması gerekmektedir.
Örneğin, terapide zaman sıralamasını değiştirebiliyoruz. Önce geçmişe değil de şimdiki zamana ya da geleceğe odaklanabiliyoruz.
Farklı terapi yaklaşımlarından yöntemler ekleyebiliyoruz.
Farklı modeliteler eklenebiliyor; bazen bireysel olarak olarak başladıysak çift terapisine yönlendirme yapmamız gerekebiliyor.
Önemli olan kişinin mevcut durumuna en uygun olan şekilde ihtiyaç duyduğu neyse onu sunmak ve buna göre bir yol izlemektir.
Diyelim ki, mevcut sorunlar çok ön planda ve başka bir şey düşünemiyorsun. Derinlikli konulara odaklanmaya gücün, zamanın, motivasyonun ve enerjin yok. O zaman şimdiki zamandaki konulara öncelikle odaklanabiliyoruz.
Zaten bu süreçte bununla bağlantılı geçmişteki konular daha sonra kendiliğinden gündeme gelebiliyor.
Diğer bir durumu düşünelim. Gelecekle alakalı kaygıların var ve bu kaygılardan başka bir şey düşünemiyorsun. O zaman da bu gelecek kötü senaryolara odaklanarak belirli çalışmalar yapabiliyoruz.
Ama standart yöntemde de tavsiye edilen, en ideal yol; öncelikle şimdiki zamandaki sorunlarla bağlantılı geçmiş yaşantıların işlenmesi ve zeminin sağlamlaştırılmasıdır. Daha sonra bu sağlam zemin üzerine, mevcut durumla alakalı noktalarda yapılacak güncellemeler ve bunların uygulamaya dökülmesi konularına bakılabilir.
Aslında buradaki mantık şudur: Geçmiş deneyimlerinden bir şeyler öğrenirsin ve belirli duygusal yüklerden arınırsın, bu öğrendiklerini şimdiki zamana aktarabileceğini görürsün ve şu anda uygulamaya döktüğün şeyleri de ileride uygulayabilir hale gelmek için yapılacakları düşünüp yine bunları uygulamaya niyetlenebilirsin.
İşte bu ideal yolda da terapistinin görevi, senin bu yolculuğunda zorlandığın, tıkandığın noktaları fark etmeni sağlamak ve bu konuları aşmana destek olmaktır.
EMDR aşamaları, standart belli prosedürleri olan, yapılandırılmış bir yöntemdir.
Ama bu yöntemin uygulanmasında uzmandan uzmana belli farklılıklar da olabiliyor. Kişinin durumuna göre belli eklemeler yapması, ilerleme hızını belirlemesi, odaklanılacak öncelikli konuların belirlenmesinde farklılıklar olabilir.
Tabi ki yöntemin genel olarak mantığı, teorisi, işleme ve uygulama tarzı aynıdır.
Ben kendi EMDR uygulamalarında özel ilgi alanlarımla da bağlantılı olduğu için pozitif psikoterapi ve ihtiyaç perspektifiyle bakmayı da ekliyorum.
Bunun yanında genel olarak EMDR yönteminin kendi teorisi uygulama tarzı ve yapısını standart olarak koruyorum.
EMDR ile alakalı merak ettiğin diğer konular için EMDR terapisine yönelik hazırladığım yazı dizisini okuyabilirsin.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
