EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?

EMDR yöntemi, başta travma ve kaygı sorunlarının terapisi olmak üzere son yıllarda oldukça popüler olan bir yöntem. Travma kelimesi gözünüzü korkutmasın. Başa çıkmakta zorlandığınız her olayı travma olarak değerlendirebiliriz.

İlginç bir uygulama prosedürü olan EMDR seanslarının nasıl geçtiğini ve  EMDR tekniğinin nasıl uygulandığını merak ediyorsanız okumaya devam edebilirsiniz.

Sizlere bu yazıda, deneyimli bir EMDR terapisti olarak standart bir EMDR nedir, nasıl uygulanır konusunu detaylı olarak tanıtacağım.

(EMDR TERAPİSİ DETAYLI VİDEO DİZİSİNİ İZLEDİNİZ Mİ?

AŞAĞIDAKİ LİNKTEN ULAŞABİLİRSİNİZ)

YouTube Kanal Linki

3’lü Çalışma Sistemi

EMDR terapisinde zamanı üçe bölerek çalışırız: Geçmiş, Şimdi, Gelecek. 

Herhangi bir sorununuz olduğunu düşünelim. Bazı konularda kaygılanıyorsunuz, öfkelisiniz ya da depresif ve mutsuz hissediyorsunuz.

Sizi terapiye getiren sorunu ŞİMDİKİ zamanda yaşıyorsunuz ve aslında bu sorunun GELECEKTE devam etmesini istemiyorsunuz.

Tabi ki bu sorun birden ortaya çıkmadı, bunun bir de geçmişi var. GEÇMİŞTE yaşadığınız olumsuz olaylar, travmalar, öğrendiğiniz belli kalıplar nedeniyle şimdiki zamanda belli sorunlar yaşıyorsunuz ve gelecekte de bu sorunlar devam edecek gibi görünüyor.

GELECEKTE bu gibi tekrarların olmaması için yaşadığınız deneyimlerden gereken dersi gerçekten çıkarmak, doğru bir analiz ve duygusal boşalım sağlamak ve böylece o olayları gerçekten geride bırakmak gerekir.

Böylece şimdiki zamanı daha dolu dolu yaşayabilir ve gelecekte karşınıza çıkabilecek durumlarla daha etkili başa çıkabilirsiniz.

EMDR terapisinin nasıl uygulandığı böyle bir prensibe dayanır.

EMDR yönteminde zamanı üçe bölüp çalışırken her seansta 8 aşamalı özel bir yol izliyoruz.

Bu 8 aşama aslında teknik ayrıntılar  içerdiğinden dolayı daha kolay anlaşılabilmesi için 4 tane temel basamak üzerinden anlatıyor olacağım. Bu 4 basamağı terapi planlamasında da kullanırız.

1. Değerlendirme

2. Hazırlık

3. EMDR Uygulaması

4. Geribildirim

1.DEĞERLENDİRME

Terapide hızlı ilerleyebilmemiz için birlikte çıkacağımız yolda nelerle karşılaşabileceğimizi anlamak gerekir. EMDR terapistleri olarak öncelikle sizi ve sorunlarınızı yakından tanımaya ihtiyaç duyarız.

Sizi terapiye getiren sorunlar neler, kişilik yapınız nedir, gündelik hayatınız nasıl, öncelikli konular dışında başka problemler, konular neler, ilişkileriniz, sosyal hayatınız, aile ilişkileriniz, kariyeriniz, güçlü olan taraflarınız, terapiden beklentileriniz vb. birkaç noktayı değerlendirdiğimiz bir değerlendirme seansı yapıyoruz. Bunun için genelde 1-2 seans yeterlidir.

Sizi ve sorunlarınızı tanıdıktan ve terapi hedeflerinizi netleştirdikten sonra ikinci basamağa geçiyoruz.

2. HAZIRLIK

İkinci basamağın amacı EMDR terapisini verimli bir şekilde uygulayabilecek hale gelmenizi sağlamaktır. Genelde 1-2 seans sürmektedir. Neden özel bir hazırlık gerektiğini anlamanız çok önemli. 

EMDR, travmaların işlenmesine dayalı bir yaklaşımdır. EMDR’de temelde üzerinde odaklanılan nokta, şu andaki sıkıntılarınızla bağlantılı olan geçmişteki birkaç olayı işleyip sindirmek ve gerçekten geride bırakmaktır.

Doğal olarak travmaları, negatif deneyimleri hatırlayıp bunları işlemek eğlenceli bir iş değildir. Hatta birçok insan bundan kaçınır. Düşünmemeye çalışır. Geride bırakmaya, bastırmaya çabalar çünkü düşündüğünde kendini kötü hisseder. Bunaltıcı gelir. 

Bu yazıyı halen okuduğunuza göre yukarıdaki durumun bir sonu olmadığının farkındasınız. Bunları çözümlemenin etkili bir yolunu arıyorsunuz. “EMDR terapisi acaba benim işime yarayabilir mi?” diye merak ediyorsunuz.

Her ne kadar istekli olsanız da özellikle yoğun duyguların eşlik ettiği olaylar söz konusuysa bu olaylara dönüp işlerken kendinizi rahat hissedebilmeniz gerekiyor. Bu rahatlığı sağlamak için hazırlık aşamasında belli gevşeme, rahatlama yöntemleri üstünde durabiliyoruz.

Seans sırasında rahatsızlık düzeyi yüksek duygular ön plana çıkabilir. Bunun için kullanılan birçok yöntem var.

Hazırlık aşamasında bir ya da iki seans bu yöntemlere zaman ayırabiliyoruz fakat daha önce değindiğim gibi büyük ölçekli travmatik olaylar varsa ve aslında bu tür bir çalışma için istekli ancak pek de hazır hissetmiyorsanız bazen bu aşamaya daha çok zaman ayırmak gerekebilir.

Hazırlık döneminde üzerinde durduğumuz diğer bir konu da gündelik hayatta stres yaratan belirgin sorunlar varsa buna yönelik bazı çalışmalar yapmamız gerekebiliyor.

Diyelim ki uyku sorunlarınız var bu yüzden işinize gitmekte çok zorlanıyorsunuz, iş hayatınız etkileniyor, ilişkilerinizde belirgin sorunlar var ve belli adımlar atmanız gerekiyor. Bu adımları atmadığınız müddetçe bir takım sıkıntılar olmaya devam edecektir.

Bazen buna benzer  durumlarda adım adım gitmek adına hayat kalitenizi artırmaya yönelik bazı çalışmaları daha öncelikli yapabiliyoruz.

Bunların dışında EMDR terapisinin aşamaları, çift taraflı uyaran yönteminin mantığı, kaynak güçlendirme çalışması, tolerans penceresi modeli, uygulama pratiği ve öncelikli olarak hangi noktalar üzerinde durulacağının belirlenmesi vb. hazırlık çalışmalarını da hızlı bir şekilde tamamlarız.

Aslında EMDR terapisinde bu ikinci basamağı temelde zihinsel, duygusal olarak hazırlanma ve alışma olarak da düşünebiliriz.

3.EMDR UYGULAMASI

İlk iki basamakla birlikte değerlendirmeyi yaptık, hangi noktalar üzerinde duracağımızı, hedeflerimizi belirledik. EMDR terapisinde nasıl bir yol izlediğimizi konuştuk, çift taraflı uyaran yöntemine karar verdik ve EMDR yöntemi kafanızda şekillenmeye başladı. 

İlk iki basamak genelde iki ya da üç seans sürmektedir. Üçüncü basamakta EMDR seanslarında tipik olarak üç tane aşama olduğunu söyleyebilirim:

1.Hedef seçimi

2.İşlemleme 

3.Kapanış

1.Hedef seçimi: Bu aşamada o gün hangi nokta üzerinde durulacak, hangi olay işlenecek birlikte buna karar veririz. EMDR seanslarında odaklanarak gitmek önemlidir. O yüzden bir tane ana olay seçilir ve daha çok onun üzerinden gidilir.

Böylece duygusal bunalma ve dağılma yaşanmadan sonuç almak mümkün hale gelmektedir. Genelde sorununuzla ilgili hatırladığınız ilk anı ve en çok rahatsızlık veren anıyı işlemek etkili bir stratejidir.

Belirlenen olayın en çok rahatsız edici olan anı, yarattığı düşünce, duygu ve bedensel hislerin ne olduğu, ne kadar rahatsızlık verdiğinin derecesini belirleriz.

Örneğin, lise döneminde dalga geçildiğiniz bir olayı çalışmanızın faydalı olacağına karar verdiğimizi düşünelim. Özgüven sorununuzu değerlendirdiğimizde hatırlayabildiğiniz en erken olaylardan birisinin çocukluk dönemindeki bu dalga geçilme olayı olduğunu farz edelim. 

Hedef anıyı belirledikten sonra olayı zihninizde canlandırmanızı isteriz. Bir film şeridi gibi düşündüğünüzde en çok rahatsızlık veren karenin ne olduğuna karar verirsiniz. Ardından olayla ilgili düşüncelerinizi, duygularınızı ve bedensel hislerinizi ortaya çıkarmak için özel bazı sorular sorarız. Aşağıdaki gibi cevaplar verebilirsiniz. 

Olay: Lisede dalga geçilme anı

Olumsuz Düşünce: ‘Eziğim, Kendimi savunamam’

Gerçekçi Düşünce: ‘Olduğum halimle kendime güvenebilirim. Kendimi savunmayı öğrenebilirim’

Duygu: Utanç, kaygı, kızgınlık

Bedensel his: Karın ağrısı, yüz kızarması

Rahatsızlık hissi: 8 (0-10 arası. 10, şu anda hissedilen ve olabilecek en yüksek rahatsızlık hissidir)

Olayı hatırladığınızda bedensel olarak şu anda neler hissettiğinizi de sorarız çünkü bedensel hisler bilinçdışına en hızlı açılan kapılardır. Bedensel hisleri fark ettiğinde aslında fark etmediğiniz noktalara daha hızlı geçiş yapabiliyorsunuz.

2.İşlemleme: Dört kanal dediğimiz düşünce, duygu, beden ve olayla alakalı görüntüler, sesler gibi beş duyuyu içeren 4 parçayı belirledikten sonra EMDR uygulamasına hemen başlıyoruz.

EMDR’nin çift taraflı uyarı yöntemiyle hedef olayı işlemeye başlarız. EMDR’nin en ilginç uygulaması burasıdır. Çift taraflı uyarı yönteminin  mantığını sık sorulan sorularda detaylı olarak anlatmıştım.

Çift taraflı uyarı:

-Göz hareketiyle (Terapistin parmağını ya da özel bir aletin ışığını takip ederek)

-Bedensel uyarımla (İki taraflı titreşim aletini elinde tutarak ya da dizlere ritmik aralıklarla dokunarak)

-Kulaklık yoluyla (Kulaklara ritmik olarak verilen sesle)

yapılabilmektedir. Hangi şekilde rahat ederseniz o yöntem kullanılır. 

EMDR uygulamasına başlamadan önce seansın nasıl geçeceğini anlatırız.

“Şimdi sizinle birlikte bu olayı işlemeye başlayacağız. Sizden istediğim olaya odaklanmanız ve bir taraftan da o hisleri yaşamaya izin vermeniz.

Siz o olaya odaklanırken ben yaklaşık yarım dakika kadar çift taraflı uyarı yöntemini kullanacağım. Sizin yapacağınız şey zihninizi ve duygularınızı serbest bırakmak. Olaya odaklanın ve aklınıza ne gelirse bunları gözlemleyin.

Duygularınız değişebilir, sıkıntı hissiniz artabilir, azalabilir, bazen değişmeyebilir. Aklınıza farklı farklı olaylar gelebilir, çağrışımlar olabilir.

Aklınıza gelen olaylar size saçma ya da alakasız gibi gelebilir. Bunların hepsi doğal.

Aklınıza gelen, yaşadığınız, hissettiğiniz şeyler, bu değişimlerin her birinin bir şekilde anlamı var. Bunu illa kendinizi zorlayarak analiz etmek zorunda değilsiniz. Sadece takip edin, hislerinizi gözlemleyin.

Ben, yarım dakika dolduğunda sizden derin bir nefes almanızı isteyeceğim ve takip edebilmek için kısaca 2-3 cümleyle ne yaşadığınızı, ne hissettiğinizi paylaşmanızı isteyeceğim. Sonra oradan devam edeceğiz.

Bugünkü seansımızın sonuna kadar yapabildiğimiz kadar setler yapacağız. Ben ilk etapta sizi gözlemliyor olacağım; zihniniz nereye kadar gidiyor, neler değişiyor? Öncelikle bunların ortaya çıkması için bir alan tanıyacağım size. Bunun amacı zihninizin nereye kadar gittiğini bölmeden fark edebilmek.

Zihninizin iyileştirici bir mekanizması var. Daha önce konuştuğumuz gibi bu iyileştirici mekanizmayı engellememek gerekiyor.

Eğer bir yerde tıkanırsanız, yeni bir şey gelmezse, sıkıntı hissiniz değişmezse orada belli müdahaleler yapıyor olacağım. Belli sorular sorabilirim, bilgiler verebilirim veya belli noktalara odaklanmanızı isteyebilirim.

Eğer tahammül edemeyeceğiniz kadar rahatsızlık duyarsanız elinizi kaldırıp durmamı isteyebilirsiniz. Peki hazırsanız başlayalım”

deyip daha sonra EMDR uygulamasına yani işlemlemeye geçiyoruz.

EMDR seanslarının genelde 1 seanslık standart 45-50 dakikadan daha uzun tutulması tavsiye edilir. Böylelikle daha yoğun bir çalışma sağlanabilmektedir. 1,5 ya da 2 seanslık bloklarla çalışılabilir. Seansın sonuna doğru süre yeterli geldiyse belli bir noktaya varırsınız. Olay işlendiyse artık hatırladığınızda olay size rahatsızlık vermeyecek noktaya gelmiştir. Bakış açınızda belli değişimler olmuştur. Duygusal ve bedensel olarak aynı yoğunlukta bir rahatsızlık hissetmediğinizi hemen fark edersiniz.

3.Kapanış: Seansta sizin için önemli olan noktaları özetliyoruz. Eğer o gün süremiz yetmediyse o günkü konuyu bir süre kenarda tutmaya yönelik özel bir çalışmamız yapıyoruz. Böylece seanstan çok dolu ve yoğun bir şekilde çıkmamanızı ve bir sonraki seansa kadar aradaki süreyi daha iyi geçirmenizi amaçlıyoruz.

4. GERİ BİLDİRİM

EMDR’nin 4. basamağı da bir olayı işledikten sonra geri bildirim seansı yapmaktır. Neleri fark ettiniz, seanslarda sizin için önemli olan noktalar nedir? bunları ele alıyoruz. Ara ara yaptığımız bu görüşmelerden belli çağrışımlar ve yeni hedefler ortaya çıkabiliyor.

Bu geri bildirim değerlendirme seanslarında öğrendiklerinizi uygulamaya dökmekle alakalı bir şeyleri konuşma fırsatı da olmaktadır.

Mevcut sorunlarınızla ilgili geçmiş yaşantılarınız işlenip sindirildiğinde daha sonra şimdi ve gelecek zaman çalışmaları ile devam ederiz. Terapide en çok zaman harcadığımız aşama geçmiş yaşantıların işlenmesidir. Daha sonrasında genelde süreç kendiliğinden çözümlenmektedir.

”EMDR hep aynı şekilde mi uygulanır?

Kişiden kişiye değişiklik yapılmaz mı?”

Size anlattığım bu basamaklar aslında EMDR’yi en standart haliyle uyguladığımız basamaklardır. EMDR’nin nasıl uygulanabileceği ile ilgili paylaşılabilecek birçok başka bilgi bulunmaktadır (kaynak güçlendirme çalışmaları, problem türlerine göre özel yapılandırılmış protokoller gibi). Bu konuları EMDR hakkındaki daha sonraki yazılarımda görebilirsiniz. 

EMDR terapisi uygulamalarında kişiye ve duruma göre birçok farklı değişiklikler yapabiliyoruz. Örneğin,

-Farklı teknikler ekleyebiliyoruz

-Diğer terapi yaklaşımlarından/modalitelerinden yararlanabiliyoruz

-Zaman sıralamasını değiştirebiliyoruz

Bazen doğrudan şimdiki zamandan başlayabiliyoruz. Eğer şimdiki hayatınızda problemler ön plandaysa fakat ana nedenleri derinlemesine işlemeye ayıracak vaktiniz ve enerjiniz yok gibiyse o zaman doğrudan şimdiki zamanı ele alabiliyoruz.

Eğer gelecekle alakalı kaygılarınız ön plandaysa veya başka hiçbir şey düşünemiyorsanız o zaman öncelikli olarak geleceğe odaklanıyoruz.

Normalde standart protokol dediğimiz çalışmada önce geçmişle alakalı noktalar işlenir, zemin sağlamlaştırılır, daha sonra şimdiki hayatınızdaki tetikleyici durumlara, sizi rahatsız eden noktalara yönelik bir çalışma yaparız.

Böylece geçmişten öğrendiklerinizi oraya aktarma şansınız olur. Sonrasında gelecek aşamasında terapinin sonlarına doğru bu öğrendiklerinizle zihinsel bir hazırlık yapıp uygulamaya dökmeye başlarsınız ve o ara süreçte de zorlandığınız noktaları terapide işleme şansınız olur.

Uzmandan uzmana olan farklar da kişiden kişiye yöntemi esnetebilmesiyle alakalı bir durumdur. Tabiki EMDR’nin ana yapısı, ana prosedürleri, yönteminde bir değişiklik yapılmıyor ama kullanış tarzı, ilerleme hızı ve eklenecek, zenginleştirilecek yöntemler konusunda uzmanlar arasında belli farklılıklar olabiliyor.

Örneğin, benim uygulamalarımda EMDR’nin verimliliğini artırmak gerektiğinde üzerinde özel olarak çalıştığım pozitif psikoterapi ve ihtiyaç perspektifi yaklaşımlarını kişiye özel olarak kullanabiliyorum.

EMDR hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz diğer yazılarımı okuyabilirsiniz.

Yorumlarınızı aşağıdaki bölümde paylaşabilirsiniz.

Uzm. Psk. Cem Gümü