Olumlu ve olumsuz duygularınızın iyi niyetli olduğunu ama şifreli konuşma gibi bir huyu olduğunu önceki yazıda ele aldık.
Peki temel duygularınızın derdi nedir?
Öfke
(kızgınlık, sinirlilik, gerginlik, agresiflik vb.)
İhtiyaçlarınızın karşılanması engellendiğinde ya da size adil olmayan şekilde yaklaşıldığında öfke hissedersiniz. Öfke size karşılanmayan ihtiyaçlarınızı ciddiye almanızı, enerjinizin yükselmesini ve bu konuda birşeyler yapmanızı sağlar.
Örneğin, eşiniz sizi yargılayan bir üslupla konuşursa ve öfkelendiğinizi hissediyorsanız sevgi ve özgüven ihtiyacınızın karşılanmadığını hissediyor olabilirsiniz. İçsel ya da dışsal olarak birşey yapmanız gerekiyordur.
Korku
(kaygı, endişe, evham, anksiyete, tedirginlik, panik vb.)
Korku duygusu, güvende olmak için olabilecek tehlikelere karşı uyanık olmanızı ve karşılaşabileceğiniz tehlikeleri ön görmenizi sağlar.
Örneğin, gece ıssız bir sokaktan geçerken korktuğunuzu hissediyorsanız güven ihtiyacınızı karşılamak için olabilecek tehliklere karşı uyanık ve dikkatli olmaya çalışıyorsunuzdur.
Üzüntü
(hüzün, yalnızlık, hayal kırıklığı, acı vb.)
Kayıp yaşanan durumlarda üzüntü hissedilir. Böylece mola verme ve toparlanma sağlanır. Oluşan boşluğun doldurulmasının önemsenmesi sağlanır. Ayrıca diğer insanlara desteğe ihtiyacınız olduğunu göstermiş olursunuz.
Örneğin, bir yakınınız vefat ettiyse yaşayacağınız üzüntü, bu durumu sindirmek, kaybettiklerinizin farkına varmak ve yaşamınızı güncellemek gibi sonuçlara yol açarak birçok ihtiyacınızı önemsemenizi sağlar.
Tiksinme
(iğrenme, ‘gıcık olma’, kopukluk, mesafe vb.)
Toksik özelliklere sahip olan şeyler ya da kişilere karşı hissedilen tiksinme duygusu sizi fiziksel ya da psikolojik olarak zehirlenmekten korur.
Örneğin, iş ortamındaki bir meslektaşınızın negatif ve rahatsız edici özellikleri varsa, sizi kullanma potansiyeli bulunuyorsa bu duyguyu hissetmeniz araya bir mesafe koymanızı sağlayarak ihtiyaçlarınızı koruyabilir.
Şaşkınlık
(merak, afallamış, hayret etmek vb.)
Daha önce karşılaşmadığınız yeni bir durumla karşılaşınca şaşkın hissedersiniz. Algılarınızı daha çok açıp ne olduğunu anlamaya çalışırsınız. Ağzınız, gözleriniz açılır. Böylece ihtiyaçlarınızı karşılamak için gerekli yeni bilgileri daha çok toplarsınız.
Keyif
(neşe, tutku, canlılık, heyecan, zindelik vb.)
Yeni ya da alışılmış deneyimlerde hissedilen iyi hisler keyiftir. Keyif duygusu size yaptığınız şeyleri yapmanın doğru olduğunu ve yapmaya devam etmeniz gerektiğini teşvik eder. Bir nevi doğanın verdiği şeker gibidir.
Örneğin, birkaç dakikalık tempolu bir egzersiz sonrası kendinizi keyifli hissetmeniz bu aktiviteyi daha sonra da yapmanız için sizi teşvik etmeye çalışmak içindir.
Başka duygular yok mu?
Suçluluk, utanç, kıskançlık gibi daha birçok duygunun neden bu listede yer almadığını merak edebilirsiniz. Yukarıdaki duygular Paul Ekman ve Wallace V. Friesen tarafından yapılan çalışmalrda fizyolojik olarak da tanımlanmış temel duygulardır.
Diğer duygular bunların kombinasyonudur. Örneğin, suçluluk hissi öfkenin kendinize yönelmesidir. Diğer duyguların anlamlarını sonraki yazılarda öğreneceksiniz.
Gördüğünüz gibi duygular aslında sadece sinyallerdir! İhtiyaçlarınızı karşılamak için size eşlik edip sizi hazırlıyorlar.
Duygular karşılanmayan ihtiyaçlarınızı gösterir ve bu ihtiyaçları karşılamak için uygun bir zihinsel-bedensel durum içine girmenizi sağlarlar.
Duygu elemanlarınız iyi çalışmıyor mu?
Bir benzetme yapacak olursak duygular şirketinizde sizin adınıza çalışan ve özünde iyi niyetli elemanlarınız gibidir.
Ancak insan kaynakları yönetiminde sorun olduğunda bu elemanlar işlerini doğru yapmayıp sizi sıkıntıya sokabilir!
Duygular gerçeklere dayanmayabilir!
Önemli bir noktayı vurgulamam gerek. İnsan düşünen bir varlık olduğundan dolayı duygular bazen –hatta çoğu zaman– çarpıtılmış ve eksik algılanmış durumlarda da hissedilebilir. Yani aslında o an karşılaştığınız durum, olay ya da kişi sizin duygunuzun sorumlusu değildir.
Örneğin, o kadar da sinirlenilecek bir şey olmadığı halde öfke patlaması yaşayıp karşınızdakini şaşırtmanız mümkündür. Bakış açınızın kendisi de duyguları tetikler. Bunu daha sonra detaylı olarak işleyeceğiz.
Duyguları anladım. Peki şimdi ne olacak?
Temel duyguların işlevlerini öğrendiğinize göre sonraki adıma geçebilirsiniz.
İşin özü ilk olarak şu iki soruyu rahat bir şekilde cevaplandırabilmek:
‘İyi’ hissedince: “Ne oldu? Hangi ihtiyaçlarım karşılanıyor. Nasıl karşılanıyor?”
‘Kötü’ hissedince: “Ne oldu? Hangi ihtiyaçlarım karşılanmıyor? Nasıl karşılanmıyor?”
Bu soruları cevaplandırıp bu cevaplar doğrultusunda hareket ettiğinizde elde edeceğiniz sonuçlar için duygularınıza teşekkür edeceksiniz.
Blog sayfamdaki yazıları okudukça bu konuda birçok şey öğrenmiş olacaksınız. Şu anda sadece ana çerçeveyi öğreniyorsunuz. Ete kemiğe büründürmek için birçok örnek durum işleyeceğiz.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
