Çaresiz olduğunu düşünüyorsan soruna odaklanmak acı verir.
Ama ya çaresiz değilsen…
Ufak da olsa değiştirebileceğin bir şeyler varsa…
İşte bazı şeyleri inkar ettikçe bu şansı kaçırıyorsun.
Bu yazıda inkar ve görmezden gelme savunma mekanizmasını işleyeceğim çünkü bu konu hayat kalitesini oldukça olumsuz etkiliyor.
Eğer az ya da çok senin de böyle davrandığın oluyorsa anlatacaklarımı bildiğinden emin olman iyi olacaktır.
Ya da beni de inkar edip görmezden gelebilirsin.
İnkar ve görmezden gelme birçok savunma mekanizması türünden birisidir.
Neye karşı savunma?
Savunma mekanizmaları, benliğe yönelik psikolojik bir tehdite karşı kendini koruma yoludur.
Sorunları inkar ederek ve görmezden gelerek aslında sorun yaratmamaya çalışırsın.
Moralinin, huzurunun bozulmamasını sağlamaya çalışırsın.
Bu oldukça yaygın bir başa çıkma yoludur.
Devlet yönetiminde de var. Otoriter yönetim sistemlerinde çaresiz hissedilen ya da çıkar çatışmaları nedeniyle ortaya çıkan sorunlar inkar edilerek ve görmezden gelinerek ele alınmaya çalışılıyor.
Bunun olabilmesi için dikkat dağıtıcı gündemler yaratılarak sorunların arka plana alınması sağlanıyor.
Sorunları gündeme getirmeye çalışan kişilerinse başı derde giriyor çünkü inkar savunma mekanizmasına tehdit oluşuyor.
Açıkçası, bu mekanizmayı devlet yönetimi, politika dışında da hayatın birçok noktasında görmek mümkün çünkü sorunların yarattığı rahatsız edici duyguları yumuşatıyor.
Çözemeyeceğimiz sorunları kabullenmemiz gereken ya da daha fazla kurcalamamamız gereken zamanlar ve durumlar da olabilir ama bunu nerede, ne zaman ve nasıl yapabileceğini bilmek iyi bir farkındalık gerektiriyor.
Öncelikle inkar savunma mekanizmasının 3 zararını anlatmak istedim.
Böylece bu başa çıkma yolunun hayatına nasıl bir etkide bulunduğunu daha iyi anlayabilirsin.
1.Travmaların Tekerrür Etmesi
Sorunları inkar etmenin, görmezden gelmenin zararlarından birisi, travmaların tekerrür etmesine katkı sağlamasıdır.
Sorunları görmezden geldikçe, bu sorunlar karşısında gerekenleri yapmadığın için benzer problemleri, travmaları tekrar yaşayabilirsin çünkü travmaları işleyip sindirmemişsindir.
Mesela kredi kartı borçlarının biriktiğini düşünelim.
Maddi sıkıntılar yaşamak sürekli yaşadığın mikro travmalardır.
“Öderiz bir şekilde” deyip bütçe hesabı yapmadan harcamalara devam ediyorsan, kart limiti doldukça limiti artırıp başka kartlar çıkarıyorsan bu sorunu inkar ediyorsundur.
Böyle yaptıkça bu sorun katlanarak devam eder ve daha büyük sorunlara, travmalara neden olur.
Travma tekrarına daha birçok örnek verilebilir.
Bağımlılıklarda da inkar ve görmezden gelme vardır.
Bağımlılık deyince sadece alkol madde bağımlılığını düşünme; yiyecek, bilgisayar, sosyal medya gibi dopamin bağımlılıkları da travma tekrarına neden olabiliyor.
2. Sahte Kontrol Algısı
İnkar ve görmezden gelme savunma mekanizmasının diğer bir zararı, sahte kontrol algısına sebep olmasıdır.
Sorunları inkar ettikçe o sorunlar karşısında sanki kontrolün varmış, güçlüymüşsün gibi bir algı yaratırsın.
Örneğin, sağlığını ihmal eden, olası hastalık işaretlerini görmezden gelen bir yakının olduğunu düşünelim.
Uzun süredir devam eden baş ağrısını strese bağlı deyip geçiştiriyor.
Aslında bunun arkasında ya doktora gidersem ve kötü bir şey çıkarsa korkusu olabilir.
Doktora gitmeyerek sanki kötü bir hastalık çıkmamasını sağlıyor gibi sahte bir kontrol hissi oluyor.
Benzer bir mekanizma yakınının kaybını kabullenmekte zorlanmada da görülebiliyor.
Hatta yas tepkisinin geçici bir döneminde inkar olabiliyor.
Bu gerçeği kabullenmek zor olduğu için kabullenince sanki bir şeyler kopacak gibi bir his olabiliyor.
Hayır böyle bir şey yaşanmadı, sanki bu kapının arkasından gelecek, gibi hissediyorum düşüncesi; ölümünü düşündüren şeylerden uzak durmak, mezarını ziyaret etmemek sahte bir kontrol duygusu yaratır.
Bu durum uzadığında yas sürecinin sağlıklı şekilde işlenememesine neden olmaktadır.
3. Gelişim Sürecinin Tıkanması
İnkar ve görmezden gelme savunma mekanizmasının sona sakladığım ama çok önemli diğer bir zararı ise gelişim sürecinin tıkanmasıdır.
Sorunlar inkar edildikçe giderek büyür ve çözümlenmesi için geliştirilmesi gereken şeyler de yapılmaz.
Her sorun bize kendimizi geliştirmek için bir fırsat verir.
Bunun ilk adımı da önce o sorunu kabullenmektir.
Bunu yapmayınca gelişim de duruyor.
Muhafazakar düşünce yapısında olan “En doğrusu bizim yolumuzdur ve değiştirmek gereken bir şey yoktur.” gibi bir durum ortaya çıkıyor.
Benzer durumu ilişkilerde çok görüyoruz.
Mesela belki de eşinle olan ilişkinde bazı sorunları görmezden geliyor, duygularını bastırıyor, beklentilerini düşürüyorsun.
“Eğer böyle yapmazsam kavga çıkar, aramıza soğukluk girer ve eninde sonunda ayrılırız.” gibi bir kaygın olabilir.
Halbuki bu tür sorunlarda her iki tarafın da kendini geliştirebileceği fırsatlar var.
Çocukluk yaralarını tamir etmek, iletişim becerilerini geliştirmek, sınır koymayı, kendine değer vermeyi ve saygı duymayı öğrenmek gibi.
Bu fırsatları görüp sorumluluk almak kolay bir şey değildir.
Duyguları inkar etmek, “Benden kaynaklı bir sorun yok, ne yapalım evlilik böyledir, bu hapishaneyi kabullenmeliyim.” demek üzücü bir durum.
Kişisel gelişim fırsatını değerlendirmek için sorumluluk alırsan eğer böyle olmak zorunda değil.
Yazıklarımı okurken “Ne yani her şeye isyan mı edelim? Hep negatif düşünüp sürekli sorun mu çıkaralım?” diyebilirsin.
Tabii ki hayır. Benim önerdiğim şey; ihtiyaçlarının, duygularının farkında olarak olaylara bakmaktır.
Varolan pozitif şeylere odaklanmak, sorunları inkar etmek anlamına gelmiyor.
Hatta daha ağırlıklı olarak varolan şeylerin iyi gelen taraflarına odaklanmak güzel bir motivasyon kaynağıdır.
İnkar ve görmezden gelme yerine yapabileceğin şey şu:
Değiştirebileceklerini değiştir, değiştiremeyeceklerini kabul et ve ikisi arasındaki farkı anlayacak kadar farkındalık sahibi ol.
“Bunu yapmak hiç kolay değil, devlet büyüklerimiz bile bunu düzgün şekilde yapamıyor ya da yapmıyor biz nasıl kendi hayatımızda yapalım.” diyebilirsin ancak mesleki ve kişisel deneyimlerime baktığımda bu söylediklerimin gayet uygulanabilir olduğunu tekrar tekrar gördüm.
Yeter ki inkar etme ve görmezden gelmekten artık rahatsızlık duymaya başla.
Kendine iyi bak. Bunu inkar ve görmezden gelmeyerek de yapman mümkün.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
