Can sıkıntısının pandemi gibi yaygın olduğunu ve bu sıkıntı pandemisinin giderek artabileceğini de düşünüyorum.
O yüzden bu konuda psikolog bakış açısıyla daha çok şey paylaşmamın faydalı olacağını düşündüm.
Bu yazıda, “Can sıkıntısı kalıcı olarak nasıl geçer?” sorusunu, kendi geliştirdiğim uyan yöntemiyle cevaplayacağım.
Can sıkıntısında yapılabilecek 50 şey nedir? 100 şey nedir? gibi konulara girmeyeceğim çünkü bundan önce anlaman gereken noktalar var.
Can sıkıntısı konusunda ilk anlaman gereken şey şu:
Sıkıntı varsa karşılanmamış ihtiyaç var demektir.
Karşılanmamış ihtiyacı fark edip gidermen gerekir.
Özgüven, güç, sağlık, eğlence, sevgi, onay, bağ kurmak, güvende hissetmek, kendin olmak gibi birçok ihtiyaç olabilir.
Ama sen sıkıntıyı yok etmek için dikkat dağıtmaya odaklanırsan daha çok sıkılabilirsin çünkü asıl sorunu, asıl ihtiyacı ihmal ettiğin için sıkıntılar artar.
Sıkıntıyı yok etmek, oyalanmak için YouTube’a girmek, netflixte dizi-film izleyip atıştırmak, sosyal medyada zaman geçirmek, oyun oynamak…
Boş geçiyor zaman içten içe bu da rahatsızlık veriyor ama o an bunları yapmak da çok çekici geliyor.
“E bunları yapmayalım mı, ot gibi mi yaşayacağız?” diyebilirsin.
Tabii ki yapabilirsin ben de yapıyorum ama bu anlık haz veren aktivitelerle ilgili bir tehlike var.
O da dopamin bağımlılığıdır.
Can sıkıntısı açısından bakınca dopamin bağımlılığı kısa süreli hazlara yönelme alışkanlığına neden oluyor.
Şeker, ekran, oyun vb haz veren aktivitelerde dopamin salgılanır.
Buna kaptırınca uyuşturucu madde eroin gibi daha fazla, daha fazla gibi bir durum oluyor.
O maddeler dopamini aşırı seviyelere çıkarttığı için bağımlılığı da daha büyük oluyor tabi ama mekanizma aynı.
Çok enteresan değil mi?
Burası çok önemli çünkü kısa değil de uzun süreli tatmin, haz veren şeyler uzun süreli çaba gerektiren sabırlı olunması gereken konular oluyor.
Dopamin bağımlısıyken bunları yapmak zor olur.
Artık tek istediğin anlık hazza, eroine ulaşmaktır.
Ama aslında daha kaliteli yaşama ihtiyacın var.
İlişkilerini daha kaliteli yakın hale getirmek, işinle-kariyerinle ilgili atılımlar yapmak, ilgi alanı hobiler, yeni beceriler öğrenmek gibi haz veren kaliteli aktiviteler yapmak istiyorsun.
Şu hatırlaman gerekiyor; bunlar düzenli çaba gerektirir.
Hatta bu süreçte sıkıntı da verebilir.
O yüzden muhtemelen sen de boş geçmesin zamanım deyip kaliteli aktiviteler yapmaya çalıştın ama yavaş ilerleyince, istediğin gibi gitmeyince, sıkıntı olunca da yarım bıraktın.
Uyan Yöntemi kronik can sıkıntısında kalıcı bir çözüm yolu sunabilir.
Uyan Yöntemi olarak adlandırdığım, psikoloğa gitmeden kendini tanıma ve sorunlarını çözme konusunda bir araç geliştirdim.
Bu yöntem dört aşamadan oluşuyor ve can sıkıntısında doğrudan uygulanabilir çünkü can sıkıntısı da bir çeşit psikolojik uyku sersemliğidir.
1. Aşamada sıkıntının neye işaret ettiğini fark etmen gerekir.
- Hangi ihtiyacın eksik olduğunu bulmalısın.
2. Aşamada fark ettiklerini analiz etmelisin.
- Neden sıkıntımı çözemiyorum?
- Ben gerçekten ne istiyorum?
- Bana ne iyi gelir?
- Ne yapabilirim?
3. Aşamada bu konuda somut adımlar atmalısın.
- İşte çoğu zaman sadece yapmaya çalıştığın da bu.
- “Canım sıkılıyor o zaman somut bir şey yapayım. Kitap okuyayım, spor yapayım, yeni bir şeyler öğreneyim, arkadaşımla buluşayım.” gibi.
- Ama ilk 2 aşama eksik olunca en ufak sarsıntıda temelsiz inşaat çöküyor ve can sıkıntısı devam ediyor.
- Karşında karmaşık moloz yığını duruyor ve sinirini bozuyor.
4. Aşamada da ne olduğunu takip etmek ve gerekirse güncelleme yapman gerekir.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
