Gizli travma sonrası stres bozukluğunun belirtileri nelerdir?
Kendinde ya da bir yakınında yolunda gitmeyen bir şeylerin olduğunu hissedebilirsin.
Aslında ortada belirgin bir stres kaynağı yoktur.
Belki şükredeceğin bir hayatın vardır ama yine de bir şeylerin eksik olduğunu hissedersin.
Genel bir gerginlik hali vardır ya da daha donuk olduğunu hissedersin.
Eğer böyle bir durum varsa gizli travma sonrası stres bozukluğu olabilir.
Geçmişte yaşadığın, hayatını önemli oranda etkileyen ve henüz işlenmemiş belli olaylar olduğunu, bu olayların da senin yaşam kaliteni alttan alta etkilediğini söyleyebiliriz.
Bu yazıda seninle, kendinde ya da yakınında gizli travma sonrası stres bozukluğu olabileceğini düşündüren işaretleri paylaştım.
Bu işaretleri öğrendiğinde belli noktalara müdahale etme şansın oluyor.
O nedenle bunları anlaman kesinlikle önemli.
Özellikle gizli travma sonrası stres bozukluğunu alttan alta besleyen 2 tane travma kaynağı olduğunu söyleyebilirim.
Bunlardan biri; kazalar, kayıp yaşantılar, zarar görme yaşantıları, afetler gibi olağan dışı büyük olaylar yaşamak.
İkincisi ise; çocukken ihmal edilmek, duygusal olarak ihmal edilmek ya da istismar yaşantıları gibi belirli olaylar içine girmektir.
Bu gibi travmalar bazı kişilerde özellikle çok yoğun duygularla yaşanırsa ve bu duygusal sisteme fazla bir şekilde yükleme yaparsa, daha sonra da başa çıkması çok zor bir ruh hali içine sokarsa o zaman bastırma savunma mekanizmasının büyük oranda devreye girdiğini görürüz.
Hatta dissosiyasyon dediğimiz belli kopma durumları yaşanabiliyor.
Bu stres yükü o kadar fazla ki sistem bu duygusal yüke karşı kendini kapatıyor.
Nasıl ki çok büyük bir yaralanmada kan kaybından dolayı sistem kendini kapayıp kişi bayılıyorsa aynı şekilde bir koruma mekanizması olarak düşünebiliriz.
Psikolojik olarak da yaşadığın belli durumların getirdiği yükler yüksek düzeyde gibiyse o zaman bu kopma durumları yaşanabiliyor.
Bu gibi durumlarla, sorunlarla başa çıkılmaya çalışılıyorsa zaman içinde gizli travma sonrası stres bozukluğu gündeme gelebilir.
Bunun yaşandığı diğer bir örnek ise; ailesinde, çevresinde güçlü figür olarak görülen bazı kişiler vardır. Sorumluluk alan, iş bitirici ve insanlar tarafından güvenilen birisidir.
Böyle bir kişi bir kayıp yaşadığında o zaman da çevredeki kişiler de bu kişinin etrafında toplanıp bir şekilde onun fazla sorumluluk almasını bekleyebilirler.
Ya da kişinin kendisi çok sorumluluk alabilir.
Kayıp yaşantı sonrası yaraların sarılması sürecinde birçok işe koşturabilir, birçok sorumluluğu kendi alabilir.
Duygusal olarak da kendini bir rol modeli gibi görüp “Güçlü görünmeliyim, dağılmamalıyım. Üzüntümü göstermemeliyim. Beni zayıf görmemeliler. Beni zayıf görürlerse onların da morali bozulur, kabullenmeleri zor olur.” gibi düşüncelerle duygularını bilinçli olarak bastırmaya çalışabilirler.
Böyle durumlarda da doğal yas sürecinde yaşanması gereken duygular yeterince yaşanmayabilir, bastırılabilir.
Böyle olunca da o patolojik yas bir nevi gizli travma sonrası stres bozukluğu gibi bilinç dışı düzeyde yaşamaya devam eder.
Bu gibi nedenlerle kişi eğer gizli travma sonrası stres bozukluğuna benzer bir durum içine girdiyse o zaman uzun vadede kronik stres,depresyon, ilişki sorunları, psikosomatik sorunlar (psikolojik kaynaklı bedensel belli şikayetler) içine girmeye başlayabilir.
Burada özellikle bedensel şikayetler özellikle önemli.
Bizim ülkemizdeki gibi bastırma mekanizmasının fazla olduğunu, duygularımızla temas etmeye alışık olmadığımız bir ortamın olduğunu düşünecek olursak psikosomatik şikayetler, ağrılar, sızılar, sağlık kaygıları daha sık oranda görülebiliyor.
Burada bastırma mekanizması, hatta dissosiyasyona varan durumlar olduğu için kendi kendine fark etmek pek kolay olmayabiliyor.
Dolayısıyla daha dolaylı yollardan gidip, belli işaretleri okuyup, o işaretlerden çıkarımlarda bulunmak için biraz şüphelenmek ve o kapıyı fark etmek gerekiyor.
Bu yazıda seninle en ön planda olan işaretlerden 6 tanesini paylaştım.
1. Uyku Sorunları:
Bu işaretlerden ilki, uyku sorunlarıdır.
İşlenmemiş belli konular olduğunda huzurlu bir şekilde uyumak zor olur.
Gizli travma sonrası stres bozukluğu olan kişiler gündelik hayatlarında pek problem yokmuş gibi davranabilirler.
Sorumluluklarını yerine getiriyorlardır, belirgin bir stres yok gibidir. Belki biraz durgun, donuk ya da gergin bir ruh halinde olabilirler ama sorduğumuzda sıkıntılarının olmadığını söylerler.
Bu bastırılan noktalar bilinç dışının da geceleri daha kendini hissettirmesinden dolayı ve gece daha çok kendi başına kaldığın için özellikle rüyalarla tetiklenebilir ve uyku sorunlarına neden olabilir.
O yüzden de gizli olarak bastırılan bir şeylerin kendinde ya da başkasında varlığından şüpheleniyorsan uyku sorunu olup olmadığına bakabilirsin.
2. İçe Dönme İsteği
Gizli travma sonrası stres bozukluğunun önemli bir işareti de, kendi içine dönme isteğidir.
Özellikle bu kişiler insan içine girdiğinde, kalabalıklara girince bunalma hissinden yakınıyor.
Çünkü o durumlar içine girince fazla uyaran bombardımanı oluyor.
Özellikle de belki kişiler arası ilişkilerde belli durumları, geçmişteki belli konuları tetikleyebilecek uyaranlarla karşılaşınca o bastırılan materyaller gündeme gelmeye başlar.
Gündeme gelmesini engelleyen bastırma mekanizması da devreye girip kaçınma refleksiyle kendi içine dönme ihtiyacın ortaya çıkıyor.
3. Sinirlilik
Gizli travma sonrası stres bozukluğunda diğer bir önemli işaret, bu kişiler özellikle gergin olabilir.
Sen de eğer kendinde şüpheleniyorsan daha sinirli, gergin olduğunu düşünebiliriz.
Belki dışarıdan bakan birileri senin sinirlilik ve öfke dışında başka duygunun olmadığını düşünüyor olabilirler.
Öyleyse bastırma mekanizmasında neden sinirlilik bastırılamıyor?
Özel bir durum var burada.
Sinirlilik hali seni içten içe biraz daha güçlü hissettirebilir çünkü sinirlilik bir enerjidir.
O enerji de bir güç olarak sana yansıyabilir.
Geçmişindeki bastırdığın olaylarda kaygı, korku, üzüntü gibi belli duygular varsa bu duygulara baktığında da bunları yetersizlik, güçsüzlük, acizlik olarak görüyorsan o duygulara girmektense öfke ve sinirlilik duyguları içine girmek sana iyi güvenli gelebilir.
Yine bu gerginlik halinin bir yansıması olarak eğer diğer insanları fazla sorumsuz ve bencil buluyorsan, onlara karşı ekstra tepkiliysen temelde işlenmeyen, bastırılmış belli olayların olabileceğini gösteren önemli işarettir.
4. İrkilme Davranışları
Gizli travma sonrası stres bozukluğundaki diğer bir önemli işaret, ani sesler, beklenmeyen belli durumlarda fazla tepki gösterilmesidir.
Orada kontrollü olma ihtiyacı ön plandadır ve kontrol dışı, ani bir durum ekstra rahatsız edici gelebilir.
5.Kaçınma Sağlayacak Bağımlılıklar
Gizli travma sonrası stres bozukluğunda diğer bir önemli işaret, seni düşünmekten alıkoyabilecek alkol, madde bağımlılığı, kumar ya da işe fazla zaman ayırma gibi belli faaliyetler içine girmektir.
6. Eleştirellik
Gizli travma sonrası stres bozukluğunun önemli bir işareti de, bu durumda olan kişilerin yaşama karşı daha eleştirel, daha sorgulayıcı ve daha karamsar bir felsefesi olduğunu söyleyebilirim.
Bu kişiler genel anlamda güvensizlik hissi olan, anlamsızlık hisseden, düzeni ve sistemi ekstra eleştiren durumlarda olabilir.
Bu işaretleri fark etmek neden önemli?
Gizli travma sonrası stres bozukluğu, işlenmemiş travmalar aslında bir gölge olarak hayatında sürekli seni takip eder.
Böylelikle yaşam kaliten kısıtlanır, potansiyelini yeterince ortaya çıkaramazsın, ilişkilerde derinlikli bağlar kurmakta zorlanabilirsin.
Yaşın kaç olursa olsun yıllar önceki olayların bile bilinç dışına kayıtlı olduğunu görmek çok şaşırtıcı olabiliyor.
Dolayısıyla bilinç dışında zaman kavramı yoktur.
Genel bir kronik stres ve gerginlik hali içinde zamanını geçirebilirsin.
Çoğu zaman da bunlar kendiliğinden çözümlenmez çünkü bastırdığın noktaları çevrenin de desteğiyle analiz etmediğin sürece bunlar bastırılmış şekilde kalır ve seni etkilemeye devam eder.
O yüzden böyle bir durum varsa bunu ciddiye alman ve önemsemen gerekir.
Eğer gizli travma sonrası stres bozukluğunun işaretleri sana ya da yakınına uyuyorsa ne yapılabilir?
Bu gibi bir durumda UYAN Yöntemi gibi daha önce anlattığım bir yöntemle hareket edip, kendi kendine bu sorunları fark edip, çözümlemek konusunda belli adımlar atabilirsin.
Ama bunları kendi kendine yapmak diğer sorunlara göre biraz daha zor olabilir çünkü özellikle bastırdığın tarzda belli sorunlar var ve neleri bastırdığını da tam olarak bilmiyorsan bunları fark etmek epey bir zaman alabilir.
Eğer güncel hayatında bu sıkıntıların olumsuz etkilerini net bir şekilde görüyorsan bu noktada bir psikoterapi uzmanından destek alman süreci hızlandırabilir.
Travmaları geride bırakma kararlılığını daha hızlı bir şekilde uygulamaya dökme şansın olur.
Bu noktada EMDR gibi travma terapisiyle ilgilenen bir yaklaşımdan destek almanı öneririm.
Bu konuda uzman biriyle irtibat kurup bir planlama yapılabilir.
Eğer yakınında böyle bir sıkıntı olduğunu düşünüyosan o noktada bu videoyu izlemesini önerebilirsin.
Kendin anlatabilirsin ya da aranızdaki iletişim durumuna göre işaretlerden karşı tarafı düşündürebilirsin.
Yine iletişiminiz uygunsa uzmana gitmesine katkı sağlayabilirsin.
Bu konuyu gündemde tutabilirsin, takip edebilirsin.
Konuyla ilgili düşünce ve görüşlerini aşağıdaki yorumlar bölümünde paylaşabilirsin.
Tekrar görüşmek üzere
Uzm. Psk. Cem Gümüş
