1. Önce Kendine Yardım Etmek
Bu stresi ve travmayı yaşarken kendine yardım etmediysen yakınlarına da yardımcı olamazsın.
2. Yakınının Zorlu Bir Duygusal Süreçten Geçtiğini Fark Etmek
Yakınlarının yoğun duygular yaşadığını, belki bu duyguları kendine bile ifade etmekte, yüzleşmekte zorlandığını fark et.
Bunun yanında öfke, üzüntü, hayal kırıklığı, kaygı, suçluluk gibi duygular yaşadığını gör ve bu yüzden de ekstra sabırlı olmaya çalışmalısın.
Tüm bunları fark etmen daha hoşgörülü olmanı sağlayabilir.
3. Pratik Konularda Destek Olmak
Ev işlerinde, çocuk bakımlarında onun işlerini kolaylaştırabilecek, yüklerini hafifleştirici şekilde destek olabilirsin.
4. Acıları Tetikleyebilecek Görüntüleri İzlememesini Sağlamak
Yakınlarının deprem travması içeren görüntülerle yüzleşmesini engelleyebilirsin.
Bilgi alma ihtiyacı olabilir.
O noktada sen haberleri izleyip karşı tarafa da sen anlatabilirsin.
Bahsedilen durum kaçınma hali değildir.
Gereksiz anlamda o acıları çıplak şekilde gösteren tarzda görüntülere maruz kalmamalıdır. Bunun pratik anlamda bir faydası yoktur.
5. Yakınlarına Kendilerine Bakmaları Konusunda Teşvik Olmak
Dinlenmeye, uyumaya, hareket etmeye, sağlıklı beslenmeye özen göstermeleri bu süreçte önemlidir.
Bunlara teşvik edip ön ayak olabilirsin.
6. Gündelik Hayat Aktivitelerine Katılmasını Desteklemek
Yanında uzun süredir kalan ve kendini fazlasıyla kapatan yakınından küçük isteklerde bulunabilirsin.
Ev işlerinde yapabileceği oranda sana destek olabilir.
Bakkala gidip bir şey alması veya bir faturayı ödemesi gibi küçük küçük adımlarla istekte bulunman onun için de kendini yeterli ve işe yarar hissetmesi açısından faydalı olabilir.
7. Keyifli Aktiviteler Planlamak ve Birlikte Katılmak
Yakınına iyi gelebilecek faaliyetleri planlayıp onları yapma konusunda teşvik edebilirsin ve onunla birlikte bu faaliyetlere katılabilirsin.
8. Ani Kararlar Vermemesi Konusunda Uyarmak
Kariyeriyle alakalı veya oturulacak bölgeyle alakalı konularda önemli kararları hemen almamasını sağlayabilirsin.
Bu noktada fikirlerini paylaşıp destek olabilirsin fakat onun adına da bir karar almamalısın.
Bu süreçte sabırlı olup biraz daha bekleyip düşünmesini ve ona göre adım atmasını sağlayabilirsin.
Olabilecek riskler konusunda uyarıp destek olabilirsin.
9. Düşünmelerine Destek Olmak
Kendini daha iyi hissetmeni sağlayabilecek neler olabilir?
Daha önce zor zamanlarda seni neler iyi hissettirdi?
Bunları yapma konusunda sana nasıl destek olabilirim?
Bunları yaparken yaşayabileceğini düşündüğün sorunlar nelerdir? gibi sorular sorarak yaşadığı konular üstünde düşünmesini sağlayabilirsin.
10. Duygusal Destek Vermek
Seninle konuşma ihtiyacı olabilir.
Bu sebeple kimsenin rahatsız edemeyeceği bir yer ve zaman belirleyip orada bu konuları konuşabilirsin.
11. Anlamaya Çalışan, Empatik, Dinleyici Konumunda Kalmak
Onun yanında olduğunu hissettirdiğin, destekleyici tarzda olman önemlidir.
Kafana takma, boşver, üzülme tarzında kelimeleri kullanmamaya özen göstermelisin. Bunların faydalı olduğunu düşünebilirsin fakat hiçbir faydası yoktur. Bu durumda empati yapmalısın. Aynı şeyler sana dense rahatlayamazdın. Orada ihtiyaç duyulan şey sadece sana aktarılan acı karşısında dinleyen, yanında hissettiren birisinin olmasıdır.
Duyguların en hızlı rahatlama yolu öncelikle bu duyguların normal olduğunun kabullenilmesi ve ifade edilmesine izin verilmesidir. Yakınını dinlerken kendi hayatına odaklanıp ben de şunları yaşayıp şöyle hissetmiştim gibi konulara girmemelisin. Bu durumda odak noktası dağılır. Bırak o kendi odak noktasında kalsın. Onu anladığını hissettir yeterli. Çok ağır hissediyorsun, bu durum seni baya üzmüş ve böyle hissetmen çok doğal çünkü canını çok acıtıyor, kolay şeyler yaşamadın fakat şu anda o dönem geride kaldı. Bunları hatırlamak bile seni bunaltıyor. Senin yanındayım. Şu anda güvendesin. Yaşadığın şeyleri biraz daha anlamak istiyorum, biraz daha anlatır mısın? İçinden ne geçiyorsa paylaşabilirsin. Benim için çok değerli ve önemlisin. Sana destek olmak istiyorum tarzında cümleler kurabilirsin.
12. Anladığını Göstermek
Sadece seni anlıyorum demek yeterli değildir. Anladığım kadarıyla şöyle hissediyorsun, şuna ihtiyacın var. Seni doğru anladım mı? Şöyle düşünüyorsun, şunu istiyorsun. Böyle hissetmen çok doğal çünkü anladığım kadarıyla şunları şunları düşünüyorsun tarzı cümleler söyleyebilirsin. Bunları söylerken de duyduğunu geri yansıtarak söylemen önemlidir. Özellikle ilk etapta kendi yorumlarını katmaman gereklidir. Daha sonra tabii ki düşündüklerini paylaşabilirsin. Seni doğru anladım mı? Şunları mı söylemek istiyorsun? şeklinde teyit almak oldukça önemli bir noktadır. Bu yöntem terapistlerin de kullandığı etkili iletişim yöntemlerinden biridir.
13. Gerektiğinde Mola Vermek
Eğer konuların dallanıp budaklandığını hiisediyorsan muhtemelen yakının yaşadığı olay karşısında tetiklenmiştir. Geçmişteki o travmatik olaylar gün yüzüne çıkmıştır. O noktada ara vermek faydalı olabilir. Şu an baya yoruldun. Konu konuyu açıyor. Düşündükçe epey yorulduğunu görüyorum. İstersen bir ara verip daha sonra tekrar konuşalım ne dersin? şeklinde müdahale etmek faydalı olabilir çünkü o an kendisi, o duyguların içine yoğun bir şekilde girdiğinin farkında olmayabilir. O noktada ara vermek en iyi yol olabilir. Bunu yaptıktan sonra yine yakınının yanında olup başka bir faaliyete yönlendirebilirsin. Önemli olan o tetiklenmiş ruh halinde uzun süre kalmamasını sağlamaktır. Yakının o sıkışmış ruh haline her seferinde kolay bir şekilde giriyorsa tabii ki bunu yapmak kolay değildir. Bu durum da zaten onun profesyonel destek almasını gösteren bir işarettir. Bu konuda da onu teşvik etmen oldukça önemlidir.
14. Profesyonel Destek Almasını Teşvik Etmek
Tüm yardım çabalarına rağmen yakınına bir türlü ulaşamıyorsan, zorlanıyorsan, rahatlamaya çalışmak yerine daha da gerildiğini hissediyorsan belki de profesyonel destek almalıdır çünkü Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşıyor olabilir. Bu noktada birçok insanın belirli çekinceleri vardır. Sadece çok büyük sıkıntılar yaşayan kişiler terapiye gider diye bir durum söz konusu değildir. Depremi yaşayan herkes bu tür hisleri yaşar, benimkiler normal duygular, anormal bir durum yok, zamanla geçecek tarzı düşüncelere girilmiş olunabilir fakat bunun zamanla geçmediğini biliyoruz. Hala 1999 Depreminden etkilenmiş ve bu gibi durumların tetiklenmiş olduğu birçok kişi var. Destek almadıkları için bu duygular işlenmemiş şekilde kalmaya devam ediyor. Yakınınla destek alması konusundaki çekinceleri hakkında konuşabilirsin. Sıkıntılarını paylaşmak konusunda acaba nasıl hissediyor? Ön yargıları ve çekinceleri varsa doğru bilgileri anlatabilirsin. Bunun için de psikologlar nasıl destek olur, terapi veya travma terapileri nasıldır? konularında bilgi toplaman faydalı olacaktır. Benim de videolarını oldukça paylaşmış olduğum travma yöntemi olan EMDR yöntemi ile ilgili ve psikoterapilerin faydalarının neler olduğuyla alakalı bilgilendirici videoları izleyip psikoterapiler hakkında bilgi sahibi olabilirsin ve yakınına bu bilgileri aktarabilirsin.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
