Duygusal Bedensel Donma Neden Olur?

Özellikle ilişkilerde ve işlenmemiş travmaları düşündüğünde donma tepkisini yaşayabilirsin. 

Bizim ilkel doğamızda 3 tane başa çıkma yolumuz var.

Tehlikeli-sıkıntılı bir durum karşısında ya kaçarız, ya mücadele ederiz ya da donup kalarak acımızı en az hasarla atlatmaya çalışırız. 

Bunlar hayvanlarda da benzer şekilde vardır.

Kendisinden daha güçlü ve hızlı hareket edebilen bir hayvan tarafından tehdit altında olduğunda veya saldırıya uğrayan hayvanlarda gerektiğinde ölü taklidi yapma şeklinde bir savunma mekanizması vardır.

Hatta saldırıya uğradığında, saldırgan hayvan kendisini yakalayıp yemeye başladığında bile tepkisiz kalır.

Sonra saldırgan hayvan kendisine biraz zarar verip bırakıp gidince, kendisi yaralı halde ayağa kalkıp oradan uzaklaşır. 

Şimdi bunun bizimle ilgisine bakalım.

Bizlerde özellikle en kırılgan ve güçsüz olduğumuz çocukluk dönemimizde hayatta bazen bizi çok zorlayan, başa çıkmakta çok zorlanacağımız hatta başa çıkamayacağımız, zarar görmekten başka seçeneğimiz olmayan durumlarla karşılaşabiliyoruz. 

Bu tür durumların her biri bizim için bir travmadır.

İşte bu tür durumlarda donma tepkisiyle başa çıkmaya çalışmak o şartlarda çocuk aklımızla yapabildiğimiz, elimizdeki tek seçenek olabiliyor.

Mesela; çocukken anne-babanın sorunlu, aşırı kontrolcü-müdahaleci, duygusal olarak senin ihtiyaçlarını karşılamayan hatta duygusal-fiziksel istismar eden, karışık mesajlarla seni manipüle etmeye çalışan tarzda kişiler olduğunu düşünelim. 

Onlardan kaçamazsın çünkü onlarla yaşamak zorundasın, onlara muhtaçsın.

Onlarla savaşamazsın, isyan edersen başın derde girer çünkü senden daha güçlü ve akıllılar.

Tabi akıllı derken bir çocuğa göre akıllıyı olmayı kastediyorum, yanlış anlaşılmasın.

Bu durumda onların sözel, duygusal, fiziksel olarak verdikleri zarar karşısında tek yapabileceğin duygularını bastırmak, hissetmemeye çalışmak, donmak, onların isteklerini yapmak, onaylayacakları şekilde davranmak ve dikkatini tamamen başka şeylere vermek olabilir.

Kendi benliğinden koparak, disosiye olarak bu travmaların acısını azaltmaya çalışırsın. 

O şartlarda yapabileceğini düşündüğün tek seçenek bu olsa da özellikle büyüdükçe artık bu seçeneği otomatik şekilde her durumda kullanmaman gerekir.

Çünkü artık daha güçlüsün ve ilkel savunma mekanizmalarını sadece en olağan dışı durumlarda kullanmak üzere kenarda tutmalısın. 

Zorlandığı durumlarla donma tepkisiyle başa çıkmayı alışkanlık haline getiren birisi ileride eşiyle sıkıntılar yaşadığında duygusal olarak kendini yalıtarak başa çıkmaya çalışabilir. 

İşinde sorunlu bir yöneticiyle başa çıkarken hakkını savunmak yerine kullanılmaya izin verebilir.

İlişkilerde kendini manipüle etme eğiliminde olan kişileri hayatına alıp, onlar karşısında benzer reaksiyonlar gösterebilir, istismara uğrayabilir. 

Donma tepkisi; statü-otorite-güç sahibi olan, başa çıkılması kolay görünmeyen kişiler ve durumlar karşısında, travmatik deneyimlerin tetiklenmesiyle de ortaya çıkabilen bir savunma mekanizmasıdır.

Çözemediğin şeylerin acısını hissetmemek için tüm hisleri kapatman gerektiğini hissedersin çünkü aradan seçici şekilde duyguları kapatamazsın.

Seçici şekilde duruma göre tepki verebilmek için normalde analiz-işlem gerekiyor.

Donma tepkisinde ise daha ilkel başa çıkma mekanizmaları devrededir.

Kendinde donma tepkisinin bir alışkanlık olarak tetiklendiğini görüyorsan ne yapabilirsin?

Öncelikle odaklanman gereken önemli olan bir şey var; çoğu durumla bir yetişkinin donmadan başa çıkabileceği gerçeği.

Bu güce güvenmen gerekiyor. 

Savaşma ve kaçma tepkileri de dahil olmak üzere ustalıkla yapabileceğin birçok manevra var.

Fiziksel gücün, insanlara sınır koyma becerilerin, maddi gücün, çok boyutlu düşünebilmen, kendini tanıman, sosyal destek kaynakların gibi pek çok destek kaynağın var.

Bunların olmadığını düşünüyorsan iyi bir analiz yapmanı öneririm.

İlla ki bir yetişkin olarak sahip olduğun kaynaklar vardır.

Bunu Yol Haritanı Bul eğitimimde 4 kaynak üzerinden anlatıyorum.

Bu gibi konularda alışkanlık icabı hemen karamsar düşünmemek gerekiyor. Eğer yetersiz hissettiğin konular varsa kendini her zaman geliştirebileceğin bir kapasiten olduğuna inanmalı ve gerekenleri yapmalısın.

Donma reaksiyonu tetiklenirse yapabileceğin önemli şeylerden birisi de, hareket etmektir.

Donma fiziksel olarak da adeta donmuş gibi hissettirebiliyor.

Bunun antidotu şimdiki ana odaklanmak ve fiziksel olarak hareket etmektir. 

Otururken bu tür bir mod içine girdiğini fark edersen ayağa kalk, uygun bir ortama geçip olduğun yerde birkaç dakika zıpla.

Garip geliyor sana belki ama inan bana çok etkili. Kollarını salla, varsa pilates topu üzerine oturup yukarı aşağı sallanma hareketini de yapabilirsin.

Bunları yaparken bir taraftan da donmak mümkün değildir.

Eğer seviyorsan bir müzik açıp dans da edebilirsin.

Bedenini kullanman fiziksel olarak gücünü de hissetmeni sağlayacaktır.

Böylece bir yetişkin olarak kendini güçlü hissetmek ve şimdiki ana odaklanmak kolaylaşır.

Donma tepkisi geçmişteki işlenmemiş bir travmanın hatırlanmasıyla tetikleniyorsa zihin geçmişe kayabiliyor.

İşte bu konuda da harekete geçmenin olumlu etkileri oluyor. 

Eğer otomatik şekilde hızlı tetiklenmeler yaşıyorsan, donma tepkilerine kaynaklık eden işlenmemiş travmaları işlemeye özel bir zaman harcaman gerekiyor.

Beni kullanmak isteyen kişilere şimdiki yaşımda bile sınır koyamıyorum, o an susup, donup kalıyorum dediğin durumlar yaşıyorsan geçmişte yaşadığın benzer durumları zihninde işlemen duygusal olarak yetişkin enerjini hissetmen gerekebilir. 

Travmaları hatırladığında donmaya neden oluyorsa ilgili travmayı işlemek ve donmadan tepki verme deneyimini yaşamak gereklidir.

Bu konuda benimde kullandığımda faydalı olduğunu gördüğüm EMDR gibi bir travma terapisini öneririm.

Somatik Deneyimleme gibi beden terapisi odaklı yaklaşımlarda özellikle bedensel otomatik donma reaksiyonları konusunda etkili müdahalelere sahiptir. 

Kendine iyi bak. Bunu ihtiyaçlarını ve duygularını dondurmadan da yapmayı kesinlikle öğrenebilirsin.

Uzm. Psk. Cem Gümüş