Sorunlarınızın nedenlerinin ne olduğu ve nasıl çözülebileceği ile ilgili fikriniz var. Ama beceremiyor musunuz?
Duygu kontrolü, iletişim, zaman yönetimi, esnek düşünme, girişkenlik vb. konularda becerilerinizi yetersiz mi buluyorsunuz?
Bu yüzden hayatınız tatsız, sıkıntılı, mutsuz ve gergin mi geçiyor?
Geçen zaman içerisinde çok şey kaybettiğinizin farkında mısınız?
Becerileriniz kaderiniz değildir. Becerilerinizi geliştirmek evet zor bir şey ama bu işi verimli hale getirmek mümkün.
Psikolojik danışmanlık ve psikoterapi size bu konuda çok önemli avantajlar sağlar. Bu yazıda psikoterapi ile ilgili pek anlatılmayan bir özelliği öğreneceksiniz. Kendi uygulamalarımda beceri gelişimi konusunun danışanlarımın hayatında yeni pencereler açtığını görüyorum.
Yaşam becerileri nelerdir?
Psikolojik danışmanlık ve terapi çalışmalarında en sık çalıştığımız becerilerden birkaçını aşağıda bulabilirsiniz:
Kendini ve Diğerlerini Gözlemleyebilmek, Çok Boyutlu Düşünmek, Çözüm Odaklı Düşünmek, Duygu Kontrolü, Kendini Etkili İfade Edebilmek, Hayır Diyebilmek, İkna ve Uzlaşı Sağlama, Zaman yönetimi, Girişkenlik, Sosyallik, Sorumluluk Alabilmek, Kendini Motive Edebilmek, Spontan Olabilmek, Psikolojik Esneklik
Bu becerilerin birçoğuna sahip olduğunuzu düşünün.
İç ve dış dünyanızda size stres veren şeyleri doğru şekilde gözlemleyebiliyorsunuz.
Gözlemlediğiniz şeyler üzerinde çok boyutlu düşünüp yeni şeyleri fark edebiliyorsunuz.
Sorunlarınızı çözüm odaklı düşünme becerinizle ele alabiliyorsunuz.
Öfke, kaygı gibi duyguları kontrol edebiliyorsunuz.
İnsanların sizi anlayabileceği şekilde kendinizi ifade edebiliyorsunuz.
Bir şey size ters geldiğinde içinize sinen bir şekilde hayır diyebiliyor ve arkasında durabiliyorsunuz.
Kişilerarası het tür ilişkide ikna ve uzlaşı sağlayabiliyorsunuz.
Zamanınızı yönetebiliyor ve yapmak istediklerinizi belirli bir düzen içinde tamamlayabiliyorsunuz.
Girişkenlik becerinizle iş ve sosyal alanlarda yeni fırsatları değerlendirebiliyorsunuz
Sohbet edebilme, yeni kişilerle tanışma ve ilişkileri sürdürme konularında birçok sosyal beceriniz var.
Sorumluluklarınızı içinize sinen bir şekilde yönetebiliyorsunuz.
Hatalarınız ve eksik yönleriniz olsa da kendinizi değerli olarak görebiliyor ve motive edebiliyorsunuz.
Akışa bırakabiliyor, doğal ve spontan davranabiliyorsunuz.
Bireysel, ilişkisel, ekonomik vb. kriz dönemlerinde bile psikolojik olarak esnek davranıp bu dönemleri aşabiliyorsunuz.
Gözlerinizi kapatıp birkaç dakika bunları hayal edin. Karışık duygular yaşadığınızı göreceksiniz:
“Bu becerilere sahip olsam mutlu bir hayatım olurdu”
“Yaşamımın iplerini elime alabilirdim”
“Neden ben geliştirmek zorundayım, yakınlarım kendini geliştirsin”
“Birçok becerim gelişmiş olsa o zaman daha çok sorumluluk almamı beklerler”
“Becerilerimi geliştirmek zorunda değilim. Bu kadarı yeterli”
“Dışarısı değişmedikten sonra benim kendi becerilerimi geliştirmem boş”
“Beceriletimi geliştirmek çok zor. Yapamam”
“Ben hep böyleydim, böyle gördüm. Kendimi geliştiremem”
“Bizde genetik olarak eksiklik var”
“Bunlar erken yaşlardan itibaren geliştirilebilir. Sonradan geliştirilemez”
vb.
Yukarıdaki iç seslerinizin her biriyle ilgili söyleyebileceğim birçok şey var. “Değişim” konusunda yazacağım diğer yazılarda bu konulara daha fazla değineceğim.
Şimdilik beceri gelişimi konusunda istekli olduğunuzu konuyla ilgilendiğinizi düşünelim.
Psikoterapi, becerilerinizi geliştirme konusunda farklı ne sağlar?
Yaşam becerilerinizi ilk olarak aile ortamında öğrenmeye başlarsınız. Anne baba ve yakın akrabalarınız sizin için birer rol modelidir. Sonradan başka insanlar tanıdıkça (arkadaş, öğretmen vb.) yeni becerileri gözlemleyip öğrenmeye başlarsınız.
Eğer kısıtlı bir çevreniz olduysa, rol modelleriniz ideal değilse ve beceri gelişimi konusunda verimli bir yakın destek almadıysanız bazı becerileriniz yeterince gelişmez. Bazı durumlarda farklı tür beceriler olduğunu bilmezsiniz bile.
Kişisel gelişim kitapları okuyarak kendinizi geliştirmeye çalışmış olabilirsiniz ancak çoğu zaman bu zor bir yoldur. Uygulamaya dökme sorunlarınızda yalnız kalmak motivasyonunuzu düşürür. Çabanız yarım kalmış bir projeye dönüşür.
Psikolojik danışmanlık ve terapi ile becerilerinizi yakın bir destek eşliğinde bir nevi yaşam koçluğu ile geliştirebilirsiniz.
Bir örnek üzerinden gidelim:
Agresif bir diliniz olduğunu düşünün. Ailenizin size çocukluk döneminde ihtiyaç duyduğunuz yakınlığı, anlayışı ve desteği sağlamadığını varsayalım. Haksızlığa uğrama hissi ve öfkeli bir tutumla bu yaşınıza geldiniz. İstediğiniz şey anlaşılmak ve hakkınızı savunmak.
İşte bu noktada sıkışmış hissedebilirsiniz. Şu ana kadar bildiğiniz iki yol var:
“Anlaşılmadığımda ya içime atıp boş vermeye çalışırım ya da kendimi tutamayıp patlarım. Sert bir dil kullanırım. Başka türlü anlaşılmıyorum” diye düşünebilirsiniz.
Geliştirmeye ihtiyaç duyduğunuz beceri etkili iletişim olabilir. Türkçeye tam çevirisi zor olan özel bir beceri vardır. Assertiveness (atılgan iletişim becerisi) ile hem kendinizi açık ve net ifade etmek hem de karşınızdakini incitmemek mümkün.
Diğer bir beceri olarak duygu kontrolünü geliştirmenizde faydalı olabilir. Duygu regülasyonu da denilen bu beceri ile duyguları bastırmadan fark etmek, bu duyguların size hangi mesajı verdiğini anlamak ve kendinizi sakinleştirmek imkanınız vardır.
Bu iki beceriyi geliştirme sürecinde terapistinizin yaptığı birçok şey vardır.
Terapistiniz öncelikle hangi becerilerinizi geliştirmenizin gerektiğini fark etmenize yardım eder.
İlgili becerinin nasıl geliştirilebileceğiyle ilgili somut bilgiler paylaşır. Okumanızın faydalı olduğu yazılar önerebilir.
Yaşadığınız ya da yaşayabileceğiniz örnek durumlar üzerinden bu beceriyi nasıl uygulayabileceğinize hazırlık yaparsınız. Terapi sürecinde terapistle birlikte rol oynama pratiği, imajinasyon gibi birçok yöntem kullanırsınız.
Uygulamada karşılaştığınız sorunları bir sonraki seansta terapistinizle paylaşırsınız. Bu yolla nelerin yolunda gidip gitmediği tesbit edilebilir. Böylece giderek ustalaştığınızı hissedersiniz.
Yeni beceri öğrenme sürecinde terapistiniz size ihtiyaç duyduğunuz motivasyon desteğini sağlar. Bunu kendi kendinize yapmanız konusunda model olur.
Sizce bir kişinin hangi yaşam becerilerini mutlaka geliştirmesi gerekir? Yorumlarınızı paylaşabilirsiniz.
Uzm. Psk. Cem Gümüş
